Category: Պատմություն 6․4

ԱՐՏԱԳՆԱ ՊԱՐԱՊՄՈՒՆՔ ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՊԱՏՄՈՒԹՅԱՆ ԹԱՆԳԱՐԱՆՈՒՄ

6-ՐԴ ԴԱՍԱՐԱՆԻ «ՊԱՏՄՈՒԹՅՈՒՆ» ԱՌԱՐԿԱՅԻ ՇՐՋԱՆԱԿՈՒՄ ՍՈՎՈՐՈՂՆԵՐԻ ԱՐՏԱԳՆԱ ՊԱՐԱՊՄՈՒՆՔ, ՑՈՒՑԱԴՐՈՒԹՅԱՆ ԴԻՏՈՒՄ ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՊԱՏՄՈՒԹՅԱՆ ԹԱՆԳԱՐԱՆՈՒՄ։

Օր՝ մարտի 17
Մեկնում՝ ժամը՝ ․․․
Վերադարձ՝ ժամը՝ ․․․
Վայր՝ Հայաստանի պատմության թանգարան
Մասնակիցներ՝ 6-րդ դասարանի  սովորողներ
Պատասխանատու՝ Լևոն Միրզոյան

Նպատակ՝
— Արտագնա պարապմունքի իրականացում Հայաստանի պատմության թանգարանում

— Սովորողները կծանոթանան «Հողի գաղտնիքը․ Արտաշատը մշակույթների խաչմերուկում» ցուցադրությանը՝ մասնավորապես Արտաշեսյան թագավորության մետաղադրամներին, դրանց պատկերագրությանը և հատման առանձնահատկություններին։
— Ապա միասին կփորձենք ստեղծել դրամներ ու դրանցով լցնել մեր «արքայական գանձարանը»։      — Կիմանան Արտաշեսյան արքաների դիմապատկերով հատված դրամների արժեքը, նշանակությունը և պատրաստման տեխնոլոգիաները, որին տիրապետում էին հին հայերը։

Նախապատրաստական աշխատանքի նյութեր՝

• Հայաստանի պատմության թանգարանի վիրտուալ ցուցադրություն
• Արտաշեսյան արքաների դրամներ
• Հայկական դրամի պատմություն
• Դրամական շրջանառությունը Հին Հայաստանում

Ուղղորդող հարցեր՝ 

ԱՐՏԱԳՆԱ ՊԱՐԱՊՄՈՒՆՔ ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՊԱՏՄՈՒԹՅԱՆ ԹԱՆԳԱՐԱՆՈՒՄ

6-ՐԴ ԴԱՍԱՐԱՆԻ «ՊԱՏՄՈՒԹՅՈՒՆ» ԱՌԱՐԿԱՅԻ ՇՐՋԱՆԱԿՈՒՄ ՍՈՎՈՐՈՂՆԵՐԻ ԱՐՏԱԳՆԱ ՊԱՐԱՊՄՈՒՆՔ, ՑՈՒՑԱԴՐՈՒԹՅԱՆ ԴԻՏՈՒՄ ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՊԱՏՄՈՒԹՅԱՆ ԹԱՆԳԱՐԱՆՈՒՄ։

Օր՝ մարտի 17
Մեկնում՝ ժամը՝ ․․․
Վերադարձ՝ ժամը՝ ․․․
Վայր՝ Հայաստանի պատմության թանգարան
Մասնակիցներ՝ 6-րդ դասարանի  սովորողներ
Պատասխանատու՝ Լևոն Միրզոյան

Նպատակ՝
— Արտագնա պարապմունքի իրականացում Հայաստանի պատմության թանգարանում

— Սովորողները կծանոթանան «Հողի գաղտնիքը․ Արտաշատը մշակույթների խաչմերուկում» ցուցադրությանը՝ մասնավորապես Արտաշեսյան թագավորության մետաղադրամներին, դրանց պատկերագրությանը և հատման առանձնահատկություններին։
— Ապա միասին կփորձենք ստեղծել դրամներ ու դրանցով լցնել մեր «արքայական գանձարանը»։      — Կիմանան Արտաշեսյան արքաների դիմապատկերով հատված դրամների արժեքը, նշանակությունը և պատրաստման տեխնոլոգիաները, որին տիրապետում էին հին հայերը։

Նախապատրաստական աշխատանքի նյութեր՝

• Հայաստանի պատմության թանգարանի վիրտուալ ցուցադրություն
• Արտաշեսյան արքաների դրամներ
• Հայկական դրամի պատմություն
• Դրամական շրջանառությունը Հին Հայաստանում

Ուղղորդող հարցեր՝ 

1․ Ե՞րբ սկսվեցին Հայաստանում դրամներ հատվել։

Դեռևս Ք.ա. IV դարում Հայաստանի Աքեմենյան սատրապ Երվանդ Բ-ն եւ Հայաստանի արեւմտյան մասի կառավարիչ Տիրիբազը իրենց դիմապատկերներով դրամներ էին հատում: Ք.ա. 260-201 թթ. Ծոփքի Երվանդունի հայ արքաները՝ Շամը /Սամոս/,Արշամը, Քսերքսեսը, Աբդիսարեսը արծաթե մետաղադրամներ էին հատում, որոնք հայտնի են որպես ամենավաղ հայկական արքայական դրամներ:

2․ Ի՞նչ նշանակություն ունե՞ր դրամների հատումը Մեծ հայքի համար։

3․ Որտե՞ղ էին  հատվում և ի՞նչ էր պատկերված այդ դրամների վրա։

4․ Ներկայացրե՛ք հայտնաբերված մետաղադրամների տեսքն ու պատկերագրությունը։

5․ Ո՞ր թագավորների պատկերով են մետաղադրամներ հայտնաբերվել։

6․Որտեղի՞ց են հայտնաբերվել մետաղադրամները։

7․ Ի՞նչ է գրված մետաղադրամների վրա։

Թեմա՝

1․ Հին Հռոմ։ Պատմության արշալույսը։

2․Հռոմեական քաղաք-պետությունը Ք․ա․ 5-3 -րդ դարերում։ /դասագիրք էջ 105-114։

Դիտե՛ք նաև։ Հին Հռոմի պատմությունը։ Մաս ։1

Կատարե՛ք առաջադրանքները։

1․ Ի՞նչ ցեղեր ու ցեղախմբեր էին ապրում Իտալիայում և ինչո՞վ էին զբաղվում։

2․ Որտե՞ղ էր գտնվում Հռոմը և ո՞վ էր այն հիմնադրել։

3․ Ներկայացրե՛ք վաղ պատմական Հռոմի կառավարման համակարգը։

4․ Ինչպե՞ս արտաքսվեց Տարքվինոսը և դրանից հետո Հռոմում ի՞նչ կարգեր հաստատվեցին։

5․ Ովքե՞ր էին պատրիկները և ովքե՞ր էին պլեբեյները։

6․ Ինչպե՞ս ձևավորվեց միասնական Հռոմեական ժողովուրդը

7․ Ո՞րն էր աշխարհաժողովի դերը, և ի՞նչ էր Ծերակույտը։

8․ Ի՞նչ կառուցվածք ուներ Հին Հռոմի բանակը։

• Փիլիպոս Երկրորդը ինչպե՞ս հզորացրեց Մակեդոնիան և գրավեց Հունաստանը։
  Միավորեց բոլոր Մակեդոնական ցեղերը և ստեղծեց Մակեդոնական ֆալանգը, որն անխոցելի էր և Քերոնեայի ճակատամարտում պարտության մատնեց հույներին Ք.Ա 338թ.
• Ի՞նչ գիտեք Ալեքսանդր Մակեդոնացու մասին։
  Ալեքսանդր Մակեդոնացին գահ է բարձրացել Ք.Ա 336թ. 20 տարեկանում և մահացել է Ք.Ա 323թ. 33տարեկանում:
• Ալեքսանդր Մակեդոնացին ինչպե՞ս հաղթեց Աքեմենյան Պարսկաստանին։
  Ք.Ա 331թ. Գավգամելայի ճակատամարտում Ալեքսանդր Մակեդոնացին պարտության մատնեց Դարեհ 3-ին, որը փախուստի դիմեց և սպանվեց:
• Ի՞նչ եք հասկանում հելլենիզմ ասելով։
  Դա հունական մշակույթն է, որը տարածվում էր այն երկրներում, որոնք գրավել էր Ալեքսանդր Մակեդոնացին:
• Ալեքսանդրից հետո նրա տերությունը քանի պետության բաժանվեց։
  Հելենիստական Եգիպտոսի, Մակեդոնիայի, Սելևկյան պետության, Պերգամոնի և այլն:
• Մագնեսիայի ճակատամարտը ի՞նչ նշանակություն ունեցավ Սելևկյան պետության համար։
  Ճակատամարտից հետո շատ երկրներ անկախացան և սկսեցին գահակալական կռիվներ;
• Ինչպե՞ս Տիգրան Մեծը բազմեց Սելևկյան գահին։
  Երբ Սելևկյան տերությունը պարթություն կրեց Հռոմից: Շատ երկրներ անկախացան և դրանից հետո գահակալական կռիվների պատճառով Տիգրան Մեծին հրավիրեցին բազմել Սելևկյաների գահին:
• Որո՞նք էին հելլենիստական մշակույթի ձեռքբերումները։
  Ալեքսանդրիայի գրադարանը, Ալեքսանդրիայի Փարոսը և Մուսեյոնը, Պերգամոնի գրադարանը:

1․ Տիգրան Մեծը ինչո՞ւ չգրավեց Փոքր Հայքը։Որովհետև Մեծ Հյքը Ք․Ա 112թ․միացել էր Պոնտոսին
2․ Ե՞րբ կնքվեց հայ-պոնտական դաշինքը։Ք․Ա․ 94թ․
3․ Տիգրան Մեծն ու Միհրդատ Եվպատորը ի՞նչ էին պայմանավորվել Կապադովկիայի վերաբերյալ։Միհրդատ Եվպատորին հասնում էր Կապադովկիայի տարացքները Իսկ Տիգրան Մեծին գերիները և շարժկան ամբողջ գույքը
4․ Ներկայացրե՛ք հայ-պարթևական պայմանագիրը։
5․ Տիգրան Մեծը ինչպե՞ս բազմեց Սելևկյան գահին։Սելևկյաի ժողովուրդը քվեարկեցին Տիգրան Մեծին
6․Միջերկրական ծովի ափին Տիգրան Մեծը ի՞նչ տարածքներ գրավեց Նա միավորեց Կովագենեն Կիլիկյան և Փյունիկիան

• Որտե՞ղ են ապրում իրանցիները և Հայաստանի ո՞ր կողմի հարևաններն են։
• դաեպի աջ կողմը
• Հնում ե՞րբ էին հայերը տոնում Նոր տարին և ինչպե՞ս էր այն կոչվում։
• կաղանդ տարի
• Հայերի հարևան իրանցիներն ե՞րբ են տոնում Նոր տարին և ինչպե՞ս է այն կոչվում։
• Նովռուզ
• Հայերն ու իրանցիներն ի՞նչ ամանորյա սովորություններր ունեն։
• Հայերը սովորւոթյուն ունեն ամանորին ուտելիքներով լի շատ չոխ սեղան զարդարելու։
• Հայերը և իրանցիներն իրենց ամանորյա սեղանին ի՞նչ են դնում։

1․ Հայաստանը Ք․ա․ 4-րդ դարի վերջին։ էջ 73-74 

2․ Հայոց թագավորությունները և Սելևկյանները։ էջ 73-74

3․ Երվանդական թագավորության անկումը։ էջ 74-75

4․ Հայկական թագավորությունների անկախացումը։ էջ 76-80

ԿԱՏԱՐԵ՛Ք ԱՌԱՋԱԴՐԱՆՔՆԵՐԸ։

1․ Ք․ա․ 4-րդ դարի վերջին ո՞ր հզոր տերությունն էր Հայաստանի հարավային հարևանը։
Հայաստանի հարավային հարևանը Սելեվկյան պետությունն է եղել:

2․ Ք․ա․ 3-րդ դարում ի՞նչ հայկական թագավորություններ գոյություն ունեին։ Մեծ Հայք, Փոքր Հայք, Ծոփք և Կոմմագենեի թագավորություն:

3․ Ովքե՞ր էին իշխում Կոմմագենեում և Ծոփքում։
Կոմագենեում իշխում էր Սամոսը (Շամ), իսկ Ծոփքում՝ Արշամը։

4․ Ովքե՞ր էին Արտաշես 1-ինը և Զարեհը, և ինչպե՞ս գրավեցին Մեծ Հայքն ու Ծոփքը։
 Արտաշեսը և Զարեհը զորավարներ էին։ Անտիոքոս III-ի զորքերը Արտաշեսը և Զարեհը զորավարների գլղավորությամբ Ք․ ա․ 201թ․ արշավեցին Հայաստան։ Երվանդ IV Վերջինը զոհվեց մայրաքաղաք Երվանդաշատի մոտ զոհվեց։ Հետո գրավեցին հոգևոր կենտրոն Բագարանը։ Սպանեցին Երվազ քրմապետին, որը Երվանդ IV-ի եղբայրն էր։ Արտաշեսը Մեծ Հայքում, իսկ Զարեհը Ծոփքում նշանակվեցին սելևկյան կառավարիչներ՝ ստրատեգոսներ։ Սակայն Ք․ա․ 190թ․ Մագնեսիայի ճակատամարտի ժամանակ Հռոմը հաղթեց սելևկյաններին։ Դրանից հետո Արտաշեսը Մեծ Հայքում, իսկ Զարեհը Ծոփքում իրենց հռչակեցին թագավորներ։ Հռոմը ճանաչեց նրանց անկախությունը։
5․ Ինչպե՞ս և ե՞րբ անկախացան Մեծ Հայքն ու Ծոփքը։

Ք․ ա․ 190 թ․ տեղի ունեցած Մագնեսիայի ճակատամարտում Սելևկյանները պարտություն կրեցին Հռոմից։ Առաջացած նպաստավոր միջազգային իրադրությունից օգտվելով՝ Ք․ ա․ 189 թ․ Արտաշեսը Մեծ Հայքում և Զարեհը Ծոփքում վերականգնեցին հայոց անկախությունը։

6․ Արտաշես 1-ինը ո՞ր երկրներից ետ վերադարձրեց հայկական հողերը։ 
Մարաստանից (Ատրպատականից), Վրաստանից, Պոնտոսից և Սելևկյան տերությունից։

Պատրաստվե՛ք ներկայացնելու։ 

1․ Սպարտայի հասարակական-պետական կարգը։ էջ 71-74

2․ Աթենքը 7-6 րդ դարերում։ էջ 74-76

3․ Հույն-պարսկական կռիվները։ էջ 74-78

4․ Հին Հունաստանի կրոնը։ 84-88 

ԿԱՏԱՐԵ՛Ք ԱՌԱՋԱԴՐԱՆՔՆԵՐԸ։

1․ Ովքե՞ր էին սպարտիատներն ու հելոտները։

Սպարտիատները իրենց իրավունքներով և ունեցվածքով հավասար էին իրար: Նրանք չէին զբաղվում հողագործությամբ, նրանք զինվոր էին և զբաղվում էին մարմնակրթությամբ:

2․ Ներկայացրե՛ք Սոլոնի բարեփոխումները։ 

Սոլոնը վերացրեց ստրկատիրությունը, պետության միջոցներով փրկագնեց այլ երկրներին վաճառված աթենացիներին, սկսեց պարբերեբար հրավիրել ժողովներ, որոնցում մասնակցում էին բոլոր քաղաքացիները

3․ Ո՞րն էր Թեմիստոկլեսի ծովային պատերազմի ծրագիրը։

4․ Ներկայացրե՛ք Սալամինի ծովամարտը։ 

Սալամինի ծովամարտ հույների և պարսիկների նավատորմերի միջև հույն-պարսկական պատերազմների ժամանակ՝ մ.թ.ա. 480 թվականին, Աթենքից ոչ հեռու, Սալամին կղզու մոտ՝ Էգեյան ծովի Սարոնիկոս ծովածոցում։ Հույների հաղթանակը կատարյալ էր:

5․ Ինչպե՞ս ավարտվեցին հույն-պարսկական պատերազմները։

Հույն-պարսկական պատերազմները ավարտվեցին հունական պոլիսների հաղթանակով:

6․ Թվարկե՛ք հունական աստվածներին։

Զևս-օլիմպիական աստվածների հայրը՛, կյանքի արարիչը

Հերա-ընտանիքի, բարոյականության աստվածուհի, Զևսի կինը,

Աթենաս-իմաստության և կազմակերպված պատերազմի աստվածուհի,

Ամփիտրիտե-հին հունական դիցաբանության մեջ Ամփիտրիտեն (Ἀμφιτρίτη) ներեուհիներից մեկն է եւ Պոսեյդոնի կինը։
Անանկե-անխուսափելիությունն անձնավորող աստվածուհի։

Արես-ռազմի աստված, Զևսի և Հերայի որդին։ Արեսը համարվում էր Աֆրոդիտեյի սիրեկանը կամ ամուսինը։

Ապոլոն- արեգակի, լույսի, ճշմարտարտացիության աստված:

Արտեմիս-որսորդության, պտղաբերության մշտապես երիտասարդ աստվածուհին։ Նաեւ Լուսնի աստվածուհին է:

7․ Ի՞նչ գիտեք Օլիմպիական առաջին խաղերի մասին։

Օլիմպիական խաղերի ստեղծումը ոգեշնչվել է անտիկ Օլիմպիական խաղերից, որոնք անցկացվում էին Հին Հունաստանի Օլիմպիա բնակավայրում՝ սկսած մ. թ. ա. 8-րդ դարից, սակայն արգելվել են մ. թ. 4-րդ դարում։ Դրանք կաղմակերպվում էին չորս տարին մեկ, խաղերի ընթացքում հայտարարվում էր խաղաղություն:

Երվանդականների թագավորության վերականգնումը։ էջ 68-72

Աքեմենյան Իրանը։ էջ 41-44

ԿԱՏԱՐԵ՛Լ ԱՌԱՋԱԴՐԱՆՔՆԵՐԸ

1․ Ի՞նչ գիտես Գավգամելայի ճակատամարտի մասին։

Գավգամելայի ճակատամարտ, տեղի է ունեցել մ.թ.ա. 331 թվականի հոկտեմբերի 1-ին, Ալեքսանդր Մակեդոնացու ու Դարեհ III Աքեմենյանի զորքերի միջև, Գավգամելայի հարթավայրում (այժմ՝ քաղաք Էրբիլ, Իրաք, Տիգրիս գետի մերձակայքում)։ Այն համարվում է Ալեքսանդրի երրորդ ու վճռորոշ ճակատամարտը Պարսկաստանի տերության դեմ, որն ավարտվեց հունամակեդոնական զորքի կատարյալ հաղթանակով և ազդարարեց Աքեմեյան տիրակալության փլուզումը։

2․ Ինչպե՞ս ավարտվեց Մենոն զորավարի արշավանքը դեպի Հայաստան։

Ինչպես վկայում է հույն մատենագիր Ստրաբոնը, հայերը ոչնչացնում են նրա բանակը, իսկ զորավարին՝ ՙՙխեղդամահ անում՚՚:

3․Ինչու՞ էր Հայաստանը համարվում անմահության երկիր։

Որովհետև Հայաստանը ուներ հզոր թագավորներ։

4․ Ինչպե՞ս ստեղծվեց Աքեմենյան Տերությունը։

5․ Ի՞նչ գիտես Աքեմենյան տերության մասին։

Պատրաստվե՛ք ներկայացնելու՝

 Թեմա 8․  Հայկազունի Երվանդականների թագավորությունը 7-4-րդ դարերում։

•  Պարույր Նահապետը, Երվանդ Սակավակյաց և Տիգրան Երվանդյան թագավորների կառավարման շրջանը։
• Հայաստանը Աքեմենյան տերության կազմում։ էջ 61-68։
• Տե՛ս նաև։

Առաջադրանք․

• Ո՞վ էր Պարույր նահապետը։
• Նա Հայկ Նահապետի որդիներից է:
• Որքա՞ն էր հայոց զորքի թիվը Երվանդ Սակավակյացի օրոք։
• այող զորքի թիվն էր 40․000։
• Երվանդ Սակավակյացի պետության սահամնները ո՞ւր էին հասնում։
• Հյուսիսում-Կուր գետ և Սև ծով։
• Արևելքում-Մարաստան։
• Հարավում-Հյուսիսային Միջագետք։
• Արևմուտքում-Կապադովկիա
  
• Ի՞նչպես ստեղծվեց Աքեմենյան տերությունը։
  Քանի որ Կյուրոս Մեծը գնացել էր մառտի այն չուներ զորք և դրա համար ստեղծեց Աքեմենյան տերություն
  
• Ի՞նչ է Բեհիսթունյան արձանագրությունը, և ինչպե՞ս է Հայաստանը նրանում հիշատակվում

Դարեհ I-ը պատերազմներ սկսեց իր հակառակոռդների դեմ, որոնց մասին է պատմում նրա թողած Բեհիսթունյան եռալեզու արձանագրությունը։ Այս արձանագրության պարսկերեն մասում Հայաստանը կոչվում է Արմինիա, ելամերենում Հարմինույա, իսկ բաբելերենում Ուրարտու

ա/ Վանի թագավորության պայքարն արտաքին ուժերի դեմ։

բ/ Վանի թագավորության թուլացումն ու անկումը։ Էջ 54-60։ Տես նաև։

Առաջադրանք

1/ Որո՞նք էին Վանի թագավորության թշնամի պետություններն։

Ասորեստանը,Կիմերներ,

2/ Ովքե՞ր էին կիմերները։ Ռուսա 2-րդը ինչպե՞ս վարվեց կիմերների հետ։

կիմերներ քոչվոր ցեղերեն

3/ Ինչո՞ւ թուլացավ Վանի թագավորությո

Վանի թագավորություն թուլացավ Ռուաս 2 վանի հետո թագավորություն աստիճանաբար թուլացավ։