1. Երբ է սկսվել ժողովուրդների մեծ գաղթը
Համաշխարհային պատմության մեջ IV–VII դարերն անվանում են ժողովուրդների մեծ
գաղթի դարաշրջան:

2. Փորձեք ներկայացնել մեծ գաղթի պատճառները: Որ ցեղերն էին հիմնականում մասնակցում տեղաշարժերին
Աճող բնակչության պահանջները բավարարելու համար նրանք անընդհատ տեղաշարժվում և նոր տարածքներ էին յուրացնում: Եվրոպայի և Ասիայի բնակչության տեղաշարժի վրա ազդեց նաև կլիմայի սառեցումը, որը սկսվել էր դեռևս II դարից: Տեղաշարժերում մեծ դեր էին խաղում գերմանական և թյուրքական ցեղերը, իսկ
հետագայում՝ սլավոնները և այլ ցեղեր:

3. Որտեղ էին ապրում գոթերը: Ինչ ցեղային միությունների էին բաժանված նրանք:
Առաջինը տեղաշարժվեցին գերմանական գոթական ցեղերը: Նրանք հաստատվեցին
Դանուբ գետից մինչև Դնեպր գետն ընկած շրջաններում: Շուտով բաժանվեցին երկու
մեծ ցեղային միությունների՝ արևմտյան (վեստ) և արևելյան (օստ) գոթեր: IV դարում Եվրոպա ներխուժեցին թյուրքալեզու հոները: Նրանք դուրս մղեցին Սև ծովի հյուսիսային շրջաններում բնակվող արևելյան գոթերին: Արևմտյան գոթերը տեղափոխվեցին Հռոմեական կայսրության տարածք:

4. Վերհիշեք թե երբ է Հռոմեական կայսրությունը բաժանվել երկու մասի
Հռոմեական կայսրությունը 395 թ. բաժանվել էր երկու մասի:

5. 451թ ինչ հայտնի ճակատամարտ է տեղի ունեցել: Ինչ նշանակություն է ունեցել այն Եվրոպայի համար:
451 թ. հռոմեական բանակը գերմանական ցեղերի հետ միասին պարտության
մատնեց հոներին: Այս ճակատամարտը, որ հայտնի է «Ժողովուրդների ճակատամարտ» անվամբ, համաշխարհային պատմության կարևորագույն իրադարձություններից է: Դրա շնորհիվ Արևմուտքն ազատվեց քոչվոր հոներից: Սա կայսրության վերջին ռազմական հաջողությունն էր: Պետության գործերն արդեն տնօրինում էին ոչ թե կայսրերը, այլ բանակի բարբարոս հրամանատարները:

Հոկտեմբերի 2-6

Սովորի՛ր.

Ներկայումս ավելի քան 25 միլիոն նյութ է հայտնի։ Դրանք տարբերակելու համար օգտագործում ենք.  նյութերի ֆիզիկական, քիմիական հատկություններ: 

Նյութերի ֆիզիկական հատկություններն են՝ ագրեգատային վիճակը (գազ, հեղուկ,պինդ), գույնը, հոտը, համը, խտությունը, ջերմահաղորդականությունը, էլեկտրահաղորդականությունը, հալման և եռման ջերմաստիճանները:

Նյութի քիմիական հարկություն ասելով՝ հասկանում են մեկ այլ նյութի հետ փոխազդելու կամ ինքնուրույն քայքայվելու ունակությունը:

Պատասխանի՛ր հարցին.

1…..Հետևյալ պնդումներից որոնք են վերաբերում նյութի՝ ա) ֆիզիկական, բ) քիմիական հատկություններին.

1) Ջրածնի և թթվածնի խառնուրդը պայթյունավտանգ է, կայծից բռնկվում է:

2) Ջրածինը 14,5 անգամ թեթև է օդից:

3) Քացախաթթուն, փոխազդելով նատրիումի հիդրօքսիդի հետ, առաջացնում է աղ:

4) Օզոնարարում թթվածինը փոխարկվում է օզոնի:

5) Օզոնին բնորոշ է սուր հոտը:

2…Գրի՛ր կերակրի աղի ֆիզիկական հատկությունները:

Դասարանական աշխատանք.

• Թվարկի՛ր նյութի որոշ ֆիզիկական հատկություններ:

գույնը, հոտը, համը,

• Ի՞նչ ագրեգատային վիճակում կարող են լինել նյութերը: Բե՛ր օրինակներ:

(գազ, հեղուկ,պինդ),

• Գտի՛ր «ավելորդը» յուրաքանչյուր շարքում. ա) երկաթ, քացախ, բուսական յուղ, գնդակ, կերակրի աղ բ) հեռախոս, ժամացույց, սար, մարմար, ձող.

գնդակ, մարմար,

գ) ծաղիկը դաշտում, ծաղիկը թփի վրա, ծաղիկը զգեստի վրա, ծաղիկը ծառի վրա:

ծաղիկը դաշտում,

4. Համեմատի՛ր հետևյալ նյութերը. ա) բուսական յուղ և քացախ,

ա) բուսական յուղ և քացախ — ագրեգատային վիճակ` հեղուկ, գույնը` դեղնավուն, լուծելի, ոչ կարծր

բ) շաքար և սոդա — լուծելի, սպիտակ, պինդ, ոչ կարծր, անհոտ

գ) երկաթ և ոսկի — պինգ, անհոտ, անհամ, ոչ լուծելի, ոչ կարծր, փայլուն

դ) կավիճ և գրաֆիտ (գծամատիտի միջուկ) — պինդ, անհամ, անհոտ, ոչ կարծր

Կազմի՛ր աղյուսակ նյութերի յուրաքանչյուր զույգի համար: Սյունակներից մեկում թվարկի՛ր նմանությունները, մյուսում՝ տարբերությունները:

• Նոր թեմա

35. Բաց թողնված տառերը լրացրո՛ւ: 
Ջորդանո Բրունոն ամբողջ ութ տարի բանտում մնաց: Սուրբ հայրերը սպասում էին, որ  նա կընկճվի: Նա խոստովանում էր, որ ինքը մեղք է գործել եկեղեցու դեմ, բայց պնդում էր, որ իր ուսմունքը ճշմարտա.ի է ու ամբողջական: Մտածելու համար նրան ինըսուն օր ժամանակ տվեցին և օրը երկու ամգամ՝ կեսօրին ու կեսգիշերին, աստվածաբաներ էին ուղարկում նրա խուցը: Բայց նա ոչինչ չէր խնդրում: Երբ կարդինալի պալատում, կարդում էին դատավճիռը, նա ասաց. «Դուք ավելի մեծ երկյուղով եք հայտնում ինձ դատավճիռը, քան ես լսում եմ»: 
36. Բաց թողնված տառերը լրացրո՛ւ: 
Պատկերացրեք, որ  Երկրի վրա մեզ  հետ  միասին ապրում են էակներ,  որոնց  կյանքի ժամանակամիջոցը՝ ծնունդից մինչև մահ, տեղավորվում է վարկյանի հազարերորդական մասում: Այդպիսի յուրաքանչյուր էակի կյանքի ընթացքում դիտվող աշխարհը ակնթարթային լուսանկարը կլինի: Այդ  նկարի մեջ տարօրինակ դիրքերում քարացած անշարժ էակներ՝ մարդիկ կլինեն: 
37. Բաց թողնված տառերը լրացրո՛ւ: 
Երկրագնդի վրա կյանքը հավանաբար ծովում է սկզբնավորվել: Ու թեժ զարգացման միլիոնավոր տարիներ են անցել, հիմնել մարդու մարմնի հյսվածքները ողողվում են աղային լուծույթով, որն իր բաղադրությամբ շատ նման է ծովի ջրին: Դրանք անհրաժեշտ են նյութափոխության և օրգանիզմի ամբողջ գործընթացի համար: Բայց ջուրը միայն օրգանիզմի առողջ և արդյունավետ գործունեությանն է նպաստում: Ծովն ինքնին սննդանմթերի աղբյուր է: Վերջապես նախ ջրծաին ճանապարհների մասին հիշենք: 
38. Բաց թողնված տառերը լրացրո՛ւ: 
Ալ թամար կղզու բոլոր շինություններից ամենահրաշափառը Սուրբ Խաչի տաճարն էր: Բյուրավոր  նավեր ցամաքից կրում էին ամենաընտիր քարերը՝ տաճարի շինվածքի համար: Գագիկ թագավորը  մինչև անգամ  հեթանոսական մի բերդ կործանել տվեց, որ դրա քարերն էլ բերեն Ալ թամար: Տաճարի շինվածքի  համար օգտագործվեց ավելի քան երկու հարյուր լիտր կաթ: Պատերը զարդարված էին բարձրաքանդակ   պատկերներով,  որոնց մեջ Աստվածաշնչյան հերոսների և Փրկչի բոլոր կարևոր  տնօրիությունները երևում էին: 
39. Բաց թողնված տառերը լրացրո՛ւ: 
Վերջապես նրանք  հասան հռչակավոր Խաչաղբյուրին: Առաջնորդը մագլցեց ժայռն ու անցքի մոտից մի պարան կապեց, որպեսզի տղաները կառչելով բարձրանան քարանձավ: Քարանձավային լճակից թափվող առվակի մեղմ խոխոջյքունն էր լսվում: Ջուրն այնքան թափանցիկ էր, որ հատակի խիճն ու ավազը  երևում էին: Արշավախմբի  որոնումները ցնծող  արդյունք տվեցին: Տղաները այդ քարանձավից ոչ միայն նախամարդու իրեր գտան, այլև, բազմաթիվ ստորգետնյա անձավներ, լճեր ու գետեր: 

Տնային աշխատանք

1. Համապատասխանեցրո՛ւ մարմինները, նյութերը և թվարկի՛ր դրանց կիրառություններ.
երկաթե դարպաս — նյութ` երկաթ, մարմին` դարպաս
երկաթե գամ — նյութ` երկաթ, մարմին` գամ
ալյումինի փոշի — նյութ` ալյումին, մարմին` փոշի
ածխածին — նյութ
ալյումինի թիթեղ — նյութ` ալյումին
մատիտի միջուկ — մարմին
գրաֆիտ — նյութ
ապակե բաժակ — նյութ` ապակի, մարմին` բաժակ
երկաթ — նյութ
ապակի — նյութ

2. Վերհիշիր, թե սենյակային ջերմաստիճանում որ նյութն է հեղուկ վիճակում
1) գրաֆիտ
2) սնդիկ
3) ազոտ
4) թթվածին

24. Կետերի փոխարեն գրի՛ր տրված բառերից մեկը:
Անօդ տարածության մեջ մարդն իր մարմինը չի զգում: (անօդ, անոթ)
Աղջիկը դասավորեց արհեստանոցի բոլոր անոթներն ու դուրս եկավ: (անօդ, անոթ)
Տղայի աղմկոտ ու անհանգիստ վարքը վախեցնում էր ծնողներին: (վարկ, վարք)
Նրանք ամեն ինչ արեցին իրենց արտադրանքի վարկը բարձր պահելու համար: (վարկ, վարք)

25. Կետերի փոխարեն գրի՛ր տրված բառերից մեկը:
Սիրտն անհանգստությունից թրթռաց ու կարծես մի պահ կանգ առավ: (թրթռալ,թռվռալ)
Ամբողջ օրը խաղաց ու թռվռաց և միայն երեկոյան հիշեց խոստումը: (թրթռալ, թռվռալ)
Օրումեջ եկող այդ լուրերն էլ հարևանի զայրույթն անընդհատ բորբոքում էին ու գրգռում նրան: (գռգռալ, գրգռել)
Քարերը գռգռալով իջնում էին լանջն ի վար, թռչում իրար գլխից ու ձորում միայն դադար առնում: (գռգռալ, գրգռել)

26. Կետերի փոխարեն գրի՛ր տրված բառերից մեկը:
Իր անկյունում նստած՝ մռմռում էր ու ինչ-որ բան նկարում. ոչ մեկն ու ոչինչ չի հետաքրքրում: (մռմռալ, մրմռալ)
Սիրտը մրմռում էր, երբ հանկարծ նորից հիշում էր ցավից ու վիրավորանքից այլայլված այդ դեմքը: (մռմռալ, մրմռալ)
Իրենց ձյունափառ գագաթները երկինք են կարկառում ու սպասում են: (կարկառել, կռկռալ)
Բայց ինչո՞ւ եք անհամբեր կռկռում, սպասե՛ք, էլի՛: (կարկառել, կռկռալ)
Նա անապատում բռբռում էր, ասում ճշմարիտ ու մարգարեական բաներ, բայց ո՞վ էր լսողը: (բարբառել, բռբռալ)
Անմիտ ու անշնորհք բարբառել ես. ո՞վ կհասկանա, թե ի՛նչ ես ասում: (բարբառել, բռբռալ)

27. Փորձիր բացատրել, թե ինչո՛ւ տրված բառերը և-ով չեն գրվում:
ա) Եվա, Եվգինե, Եվրոպա, Եվրասիա, Եվդոկիա:
Այս բառերը հատուկ անուններ են, որոնք գրվում են Եվ-ով, որովհետև և տառը մեծատառ չունի։

բ) եվրոպացի, համաեվրոպական, արևմտաեվրոպական, եվդոկիացի:
Օտար լեզվից վերցրած բառեր են։

28. Ուշադրությո՛ւն դարձրու տրված բառերի կազմությանն ու ուղղագրությանը և օրինաչափությունը բացատրի՛ր:
Ա. Ոսկեվառ, գինեվաճառ, գերեվարել, ոսկեվազ, հոգեվարք, կարեվեր (ծանր, կարի վերք ստացած, խոցված):
Վ-ն առաջին բառի սկզբնատան է։
Բ. Ոսկևորել, գոտևորել, ուղևոր, ուղևորվել, սերկևիլ, հևիհև:
Որովհետև արմատներին միացել է ավոր վերջածանը։

29. Կետերի փոխարինի՛ր եվ հնչյունակապակցությունն արտահայտող մեկ կամ երկու տառով:
Երթևեկել, Եվա, նաև, անձրևաբեր, առևտուր, ոսկեվարս, գերևաճառ, դափնեվարդ, արևելաեվրոպական, սևագրել, Եվրոպական, հևասպառ, ուղեվճար, ուղեվոր: 

30. Ա և Բ խմբերի բառերի գրությունը համեմատի՛ր: Ինչո՞ւ են Բ խմբի բառերը ն-ով գրվում:
Ա. Ամբիոն, ամբարտավան, ամբար, ամբողջ, զամբյուղ, ըմբիշ, ամպ, ամփոփ, ամփոփում, համբերել, ճամպրուկ, ճամփա, փամփուշտ:
Բ. Անբուժելի, անբարյացկամ, անպարտ, անպայման,անպատրաստ, անփոխարինելի, անփույթ:
Բ խմբի բառերի սկզբում «ան» նախածանց կա։

Առաջադրանքների կատարում
Է. Ղազարյանի դասագրքից` 166 էջի 1-ից մինչև 10 առաջադրանքները։

1. Որն է բնական գիտություն

հասարակակագիտություն,

պատմություն,

ֆիզիկան,

հեգեբանությունը

պատասխան ֆիզիկան է։

2. Ո՞րն է ֆիզիկական մարմին

Ինքնաթիռը,

ջուրը,

ճենապակին,

լուսաբացը,

պատասխան, Ինքնաթիռը։

3. Ո՞րն է նյութ
քամին,

նավթը,

կշեռքը,

լուսինը,

պատասխան կշեռքը։

4. Ո՞րն է ֆիզիկական երևույթ

թռիշքը,

սնդիկը,

ատոմը,

վարկյանը,

պատասխան թռիչքը։

5. Ո՞րն է մեխանիկական երևույթ

ջրի եռալը,

կայծակը,

ձյան հալվելը,

ճոճականկի տատանվելը։

6. Ո՞րն է ջերմային երևույթը

գնդի գրոլվելը,

աղավնու թռիչքը,

կապարի հալվելը,

որոտը,

պատասխան կապարի հալվելը։

7. Ո՞րն է ձայնային երևույթն

լամպի թելիկի շիկացումը,

մարմնի անկումը,

մալորակի շարժումը,

տերևների սոսափույնը

պատասխան տերևների սոսափույնը։

8. Ո՞րն է էլեկտրական երևույթ

արձագանքը,

նետի թռիչքը,

մարմնի լողալը,

Էլեկտրասալիկի տաքանալը,

պատասխան Էլեկտրասալիկի տաքանալը,

9. Ո՞րն է լուսային երևույթ

ամպերի շարժումը,

աստղերի առկայծումը,

որոտը,

արյտույտի երգելը,

պատասխան աստղերի առկայծումը,

10․ Ի՞նչ չափիչ սարք են օգտագործում հեղուկի ծավալը որոշելու համար

կշեռք,

ջերմաչափ,

չափերիզ,

չափագլան,

պատասխան ջերմաչափ։

16. Տրված բառերի գրությանն ու արտասանությանն ուշադրությո՛ւն դարձրու և պարզի՛ր, թե ո՛րն է դրանց ընդհանրությունը:
Դզզալ, գոռոց, տոննա, չորրորդ, մրրիկ, Աննա, իննսուն, ուղղաթիռ:

17. Տրված բառերը գործածելով՝ պատմությո՛ւն հորինիր:
Բերրի, բնօրրան, անդորր, տարրական, երրորդ, չորրորդ

Իմ հայրենիքում՝ Հայաստանում, կան շատ բերրի ծառեր: Երբ ես երրորդ դասարանում էի (այն համարվում էր տարրական դասարան), ես նկարեցի բերրի անտառներից մեկը: Ես սիրում եմ ծաղկած այգիների անդորրը և։ Կան ծառեր, որոնք բերք են տալիս տնկելուց հետո միայն երրորդ-չորրորդ տարում: Հետաքրքիր է, ինչպիսի՞ն կլինի իմ հայրենիքը իննսուն տարուց հետո:

18. Կրկնակ բաղաձայն (րր, ղղ, և այլն) ունեցող տասը-տասներկու բառ գրի՛ր:
Մրրիկ, բնօրրան, բզզալ, դռռալ, թշշալ, երրորդ, չորրորդ, տարրական, անդօրր, ուղղագրություն, ուղղախոսություն։

19. Ստուգի՛ր՝ տրված բառաշարքերի բոլո՞ր բառերն են ճիշտ գրված, և սխալներն ուղղի՛ր:
Ա. Դարբին, երբ, լիրբ, հարբել, նուրբ, որբ, սուրբ, սրբել, ուրբաթ, փրբուր, երբներանգ:
Փրբուր — փրփուր
երբներանգ – երփներանգ
Բ. Խաբել, խաբեբա, շաբաթ, համբերել, համբուրել, համբույր, շամբուր, ճամբա:
Շամբուր — շամփուր
ճամբա – ճամփա
Գ. Աղբյուր, եղբայր, ողբալ, աղբանոց, թուղբ:
Թուղբ — թուխպ

20. Ստուգի՛ր՝ տրված բառաշարքերի բոլո՞ր բառերն են ճիշտ գրված,և սխալներն ուղղի՛ր:
Ա. Թարգմանել, կարգ, մարգարիտ, պարգև, արգա, քրգջալ, թարգմանություն, մարգարե:
Արգա — արքա
քրգջալ — քրքջալ
Բ. Կարագ, թագավոր, ծագում, հոգի, ճրագ, օգնել, հաքնել, սգավոր, նորոգել, մուգ, (կապույտ) ավաք:
Հաքնել – հագնել
ավաք — ավագ