Month: April 2021

Մարմնի շարժման արագությունը միավոր ժամանակում նրա
անցած ճանապարհն է ։
70կմ/ժ արագություն ասելով հասկանում ենք, որ մարմինը
1ժ-ում անեցել է 70կմ ճանապարհ։
Արագություն = Ճանապարհ : ժամանակ
Ճանապարհ= Ժամանակ · Արագություն
Ժամանակ= Ճանապարհ ։ Արագություն
Խնդիրներ
 Բեռնատարը 740 կմ ճանապարհի առաջին 320կմ-ն անցավ
80կմ/ժ արագությամբ, իսկ մնացած մասը՝ 60կմ/ժ
արագությամբ։ Բեռնատարը քանի՞ ժամում անցավ այդ
ճանապարհը։ 740-320=420
 Գնացքը 2 օրում միևնույն արագությամբ անցավ 1620կմ
ճանապարհ։ Առաջին օրը նա ճանապարհի վրա ծախսեց
10 ժամ, իսկ երկրորդ օրը՝ 2 ժամ պակաս։ Որքա՞ն
ճանապարհ նա անցավ առաջին օրը։
740կմ
320կմ
1620կմ 10-2=8 10+8=18

70կմ/ժ արագությամբ, իսկ մյուսը՝ 10կմ/ժ-ով պակաս
արագությամբ։
 480կմ հեռավորության վրա գտնվող 2 քաղաքներից
միաժամանակ իրար հանդիպակաց դուրս եկան երկու
ավտոմեքենա և հանդիպեցին 3 ժամ հետո։ Առաջինը
գնում էր 60կմ/ժ արագությամբ։ Որոշիր երկրորդ
մեքենայի արագությունը։ 8×60=480 8x=640 640-480=160կմ
A
780կմ
A
 A քաղաքից միաժամանակ հակադիր ուղղություններով
դուրս եկան երկու ավտոմեքենա ։ Առաջինի արագությունը
70կմ/ժ էր, իսկ երկրորդինը՝ 20 կմ/ժ -ով ավելի։ Որքա՞ն
կլինի նրանց հեռավորությունը 3 ժամ հետո։
480կմ 70+60=130 6ժամ
3ժ
60կմ/ժ
70կմ/ժ
3ժ

Խնդիր 1.

Մենք տանից դուրս եկանք 8։20, տեղ հասանք 8։35։ Որքա՞ն ժամանակու մենք հասաք դպրոց։

Խնդիր 2.

Մենք մայր դպրոցից շարժվեցիք դեպի Գետամեջ 9։40 տեղ հասաք 11։50, որքա՞ն ժամանակում մենք հասանք տեղ։

Խնդիր 3.

Որքա՞ն ճանապարհ կանցնի ավտոմեքենան 3 ժամում, եթե շարժվի 60կմ/ժ արագությամբ։

Խնդիր 4.

Գնացքը 4 օրում միևնույն արագությամբ անցավ 2400կմ ճանապարհ։ Որքա՞ն ճանապարհ անցավ գնացքը մեկ օրում։

Ես իմ դասարանցիների և մեր ուսուցչուհիներ՝ ընկեր Արմինեի և ըենկեր Դիանայիի հետ գնացինք Գետամեջ գյուղը։ Տեղ հասնելով, քայլելով գնացինք դեպի Հրազդան գետը։ Այնտեղից երևում էր քարերի սիմֆոնիան,որ շատ գեղեցիկ էր։Այդ ժայռերի տակ կար մի շատ հին թունել։Գետափին հանգստանալուց հետո,գնացինք Գետամեջ գյուղի բնակչուհի նկարչուհու տուն,որտեղ տեսանք շատ գեղեցիկ նկարներ,որտեղ պատկերված էր իրեց գյուղը։ Այցելեցինք իրենց այգում գտնվող սրբավայրը, քիչ հեռու կար քաղցրահամ ջրով աղբյուր։ Այգու խորքում պատրաստված էր գեղեցիկ հանգստյաան անկյուն։Այդտեղից գնացինք Լևոն պապիկի փորած քարանձավը,որը նաև թանգարան էր։Քրանձավը ուներ 21 մետր խորությոն։Մենք զարմացաած հիացած էինք՝ մեր տեսածով ու լսածով։Վառ տպավորություններով վերադարձանք տուն։Շնորհակալություն եմ հայտնում իմ ուսուցչուհիներ՝ Արմինե Գոգինյանին և Դիաննա Ղազարյանին, որը այդ գյուղի բնակիչ է։

Հրազդանը (ուրարտերեն՝ Իլդարունի) կամ Զանգուն Արաքսի ձախ վտակն է: Սկիզբ է առնում Սևանա լճից, հոսում հյուսիս-արևելքից հարավ-արևմուտք: Երկարությունը 141 կմ է: Արաքս է թափվում ծովի մակերևույթից 820 մ բարձրության վրա: Վերին հոսանքում առաջացնում է գալարներ, հովիտն ունի 10–11 կմ լայնություն:  Միջին հոսանքում անցնում է նեղ ու խոր (120–150 մ) կիրճով և հերթափոխվում V-աձև ձորերով ու գոգավորություններով: Հովտում կան Հրազդան, Արզնի բնակավայրերի մոտ՝ աղբյուրներ, որոնք օգտագործվում են Երևանի ջրամատակարարման համար, և հանքային ջրեր («Արզնի», «Բջնի»): Ստորին հոսանքում հովիտն աստիճանաբար լայնանում է և դուրս գալիս Արարատյան դաշտ:Համակարգում կան 340 գետակներ, որոնցից 25-ն ունեն 10 կմ-ից ավելի երկարություն, 3-ը՝ մինչև 50 կմ: Խոշոր վտակներն են Մարմարիկը, Ծաղկաձորը, Դալարը, Արայի գետը, Գետառը: Սնումը հիմնականում ստորգետնյա (51%) և հալոցքային (37%) է, վարարումը՝ գարնանը, հորդացումները` ամռանն ու աշնանը: Հրազդան գետի վրա գործում են Սևանի, Հրազդանի, Արգելի, Արզնիի, Քանաքեռի, Երևանի ջրէկները: Ջրերն օգտագործվում են 17 ոռոգիչ ջրանցքներով, որոնք սկիզբ են առնում կասկադի ջրէկներից և գետի ստորին հոսանքից: Հրազդանի ափին են Սևան, Հրազդան, Չարենցավան, Լուսակերտ, Երևան քաղաքները, Արզնի առողջարանը: Հովտում ստեղծվել է հանգստի գոտի: Հրազդանի վրա են Հաղթանակի (1945 թ.), Հրազդանի Մեծ (1956 թ.), Նուռնուսի (1981 թ.), Դավթաշենի (2000 թ.) կամուրջները:Գետի վրա կառուցված կամուրջներից հնագույնը Կարմիր կամուրջն է (1679 թ., Երևան):Գետի ափերը բնակեցված են եղել դեռևս հին քարի դարից սկսած (Արզնի, Երևանյան քարայրեր և այլն): Ուրարտական ժամանակներում և միջնադարում Հրազդանից անցկացվել են մի քանի ջրանցքներ՝ Ռուսայի (թունելով), Դալմայի, Աբուհայաթի և այլն: Ափերին են կառուցվել ուրարտական Թեյշեբաինի (Կարմիր բլուր) և Պահլավունիների ամրոցները, Ս. Աստվածածին եկեղեցին (XI դ., Բջնի):

 Աննան 24 տետրի համար վճարեց 200 դրամ ավելի, քան Աշոտը

24-20=4 200:4=50 15×50=750
20 տետրի համար։ Նարեն 15 տետերի համար որքա՞ն վճարեց։

 Հավասարակողմ եռանկյան պարագիծը 150 դմ է։ Գտիր այն
քառակուսու մակերեսը, որի կողմը հավասար է այդ եռանկյան
կողմին։ 50×50=2500 դմ
 Արամը ունի 500 դրամով ավելի քան Դավիթը։ Հաշվի՛ր, թե որքան

Արամ-1500 Դավիթ-1000
դրամ ունի նրանցից յուրաքանչյուրը, իմանալով, որ նրանք միասին
ունեն 2500 դրամ։
 Հրանտը ունի 400 դրամով քիչ քան Ռազմիկը։ Հաշվի՛ր, թե որքան
դրամ ունի նրանցից յուրաքանչյուրը, իմանալով, որ նրանք միասին
ունեն 2400 դրամ։ Հարանտը ունի 1000դր Ռազմիկը ունի 1400դր
 Ռուբենը ունի 2 անգամ ավելի դրամ քան Նարեն։ Հաշվի՛ր, թե

2400-400=2000 2000:2=100 1000+400=1400
որքան դրամ ունի նրանցից յուրաքանչյուրը, իմանալով, որ նրանք
միասին ունեն 2400 դրամ։
 Արմենը ունի 3 անգամ ավելի դրամ քան Հրանտը։ Հաշվի՛ր, թե
որքան դրամ ունի նրանցից յուրաքանչյուրը, իմանալով, որ նրանք
միասին ունեն 3600 դրամ։ 3600:4=900 3600-900=2700
 Դավիթը ունի 4 անգամ ավելի դրամ քան Նարեկը։ Հաշվի՛ր, թե
որքան դրամ ունի նրանցից յուրաքանչյուրը, իմանալով, որ նրանք
միասին ունեն 5000 դրամ։5000:4=1250 5000-1250=3750
 Երկու կից հողամասերից մեկի մակերերսը 2 անգամ մեծ է մյուսի
մակերեսից։ Հաշվի՛ր յուրաքանչյուր հողամասի մակերերսը՝
իմանալով, որ դրանք միասին 2100 սմ 2100:3=700 2100-700=1400
2 են։
 Գտիր 12 սմ կողմով քառակուսու մակերերսի 3
4 12×4:4×3=36
մասը։
 Քառակուսու մակերեսը 25 քառակաուսի մետր է։ Գտի՛ր
քառակուսու պարագիծը։

25=5.5

5.4=20

Բազմապատկման տեղափոխական օրենքը՝
Արտադրիչների տեղերը փոխելիս արտադրյալը չի փոխվում։
Օրինակ՝ 87‧33=33‧87=2871
Բազմապատկման զուգորդական օրենքը՝
Երկու թվերի արտադրյալը երրորդ թվով բազմապատկելու
արդյունքը կարելի է ստանալ՝ առաջին թիվը երկրորդ և երրորդ
թվերի արտադրյալով բազմապատկելով։
Օրինակ՝
(27‧5)‧6=27‧(5 ‧6)=810
Առաջադրանքներ

1. Կիրառելով բազմապատկման տեղափոխական օրենքը
   հաշվել առավել հարմար եղանակով՝
   150‧300‧20 150x20x300=3000×300=90000
   80‧600‧500 80x500x600=24.0000.000
   250‧700‧40 250x40x700=1000×700=7.0000.000
   400‧600‧50 400x50x600=120.00000.0000
2. Կիրառելով բազմապատկման զուգորդական օրենքը
   հաշվել առավել հարմար եղանակով՝
   30‧40‧5 30x5x40=6 00`0
   38‧24‧50 38x50x24=45 600
   15‧4‧500 15x500x4=30000
   250‧40‧70 250x70x40=196.0000.00
   20‧10‧17 20x17x10=3400,
3. Կիրառելով բազմապատկման տեղափոխական և
   զուգորդական օրենքները հաշվել առավել հարմար
   եղանակով՝
   4‧138‧25 4x25x138=13 800
   80‧30‧50 80x50x30=120000
   17‧8‧4‧50 17x50x8x4=27200
   60‧40‧5‧20 60x20x5x40=240.000
   11‧2‧30‧50 11x50x2x30=33000
   2‧140‧250‧5 2x250x140x5=350.000
4. Ստուգե՛ք հավասարությունը․
   270‧(5 ‧6)= (270‧5) ‧6 հավասար է
   11‧(80 ‧9)=(11‧80)‧9 հավասար է
   (20‧18)‧4=20‧(18‧4) հավասար է
   (800‧30)‧50=800‧(30‧50) անհավասար է
5. Հաշվե՛ք գումարը՝ գումարումը փոխարինելով
   բազմապատկումով՝
   27+27+27+27+27+27+27= 27×7=189
   104+104+104+104+104+104+104= 104×7=728
   290+290+290+290+290+290+290+290+290=290×9=2610
   2388+2388+238 =

Բակտերիաներ (հին հուն․՝ βακτήριον՝ ցուպիկ), պրոկարիոտ (անկորիզ), մեծ մասամբ միաբջիջ միկրոօրգանիզմների թագավարություն։ Բակտերիաներն ունեն կենդանի օրգանիզմներին բնորոշ հատկությունները՝ աճում են, զարգանում, նյութափոխանակություն են կատարում, բազմանում և այլն։ Ներկայումս բնութագրված են մոտ տասը հազար բակտերիա, սակայն իրականում գոյություն ունի միլիոնից ավելի տարբեր տեսակի բակտերիաներ։ Բակտերիաները կյանքի նախնական ձևերն են։ Դրանք շատ փոքր են և տեսանելի են միայն մանրադիտակով։ Մի կաթիլ ջրում հանգիստ կարող են ապրել 40 միլիոն բակտերիաններ։ 1 գրամ հողում կարող է լինել 300 հազարից մինչև 90 միլիոն բակտերիա։

Սովորաբար բակտերիաների երկարությունը չի անցնում մի քանի միկրոմետրից և լինում են տարբեր ձևերի։ Բակտերիաները տարածված են ամենուր՝ հողում, ջրում, օդում, բույսերի, կենդանիների և մարդկանց օրգանիզմներում։ Դրանց կարելի է հանդիպել այնտեղ, որտեղ թվում է, թե կյանքի գոյության համար անհրաժեշտ պայմաններ չկան։ Ըստ տարբեր հաշվարկների աշխարհում կա հինգ նոնիլլիոն (5×10³⁰) բակտերիա^[1]։

Բակտերիաները լինում են ցուպիկաձև, գնդաձև, ստորակետաձև, պարուրաձև։ Դրանք բավական ակտիվ կյանքով են ապրում։ Օրվա ընթացքում կարող են ուտել իրենց զանգվածից 30 անգամ ավելի սնունդ։ Երբ խոնավությունը, սնունդը, ջերմաստիճանը և այլ պայմաններ բարենպաստ են, բակտերիաները շատ արագ աճում և բազմանում են։

Հրազդանը (ուրարտերեն՝ Իլդարունի) կամ Զանգուն Արաքսի ձախ վտակն է: Սկիզբ է առնում Սևանա լճից, հոսում հյուսիս-արևելքից հարավ-արևմուտք: Երկարությունը 141 կմ է: Արաքս է թափվում ծովի մակերևույթից 820 մ բարձրության վրա: Վերին հոսանքում առաջացնում է գալարներ, հովիտն ունի 10–11 կմ լայնություն:  Միջին հոսանքում անցնում է նեղ ու խոր (120–150 մ) կիրճով և հերթափոխվում V-աձև ձորերով ու գոգավորություններով: Հովտում կան Հրազդան, Արզնի բնակավայրերի մոտ՝ աղբյուրներ, որոնք օգտագործվում են Երևանի ջրամատակարարման համար, և հանքային ջրեր («Արզնի», «Բջնի»): Ստորին հոսանքում հովիտն աստիճանաբար լայնանում է և դուրս գալիս Արարատյան դաշտ:Համակարգում կան 340 գետակներ, որոնցից 25-ն ունեն 10 կմ-ից ավելի երկարություն, 3-ը՝ մինչև 50 կմ: Խոշոր վտակներն են Մարմարիկը, Ծաղկաձորը, Դալարը, Արայի գետը, Գետառը: Սնումը հիմնականում ստորգետնյա (51%) և հալոցքային (37%) է, վարարումը՝ գարնանը, հորդացումները` ամռանն ու աշնանը: Հրազդան գետի վրա գործում են Սևանի, Հրազդանի, Արգելի, Արզնիի, Քանաքեռի, Երևանի ջրէկները: Ջրերն օգտագործվում են 17 ոռոգիչ ջրանցքներով, որոնք սկիզբ են առնում կասկադի ջրէկներից և գետի ստորին

• հիմնավորիր:
• Ի՞նչ ես հասկանում հասուն արտ ասելով: հասած առտը
• Ինչո՞ւ է հեղինակը գրում՝ Արտս ոսկուն է, նըման բոցերու: Առտը կրակի պես
• Բացատրիր այս տողերը՝ գամ ոսկիդ հնձեմ: Առտը բերք է տալիս
• դուրս գրեիր փոխաբերական իմաստով գործածված արտահայտությունները և բառերը: Արտըս ոսկո՜ւն է… Նըման բոցերու

Բոռ, մեղու, պիծակ,
Քիստերուն մեջեն
Կ’անցնին զերդ փայլակ:

Բոռ, մեղու, պիծակ,
Քիստերուն մեջեն
Կ’անցնին զերդ փայլակ: