Հարցեր և առաջադրանքներ
1․Ամբողջությամբ կարդալ պատմվածքը, բաժանել մասերի և վերնագրել յուրաքանչյուր մասը։
Մաս 1 «Գայլերը գյուղում»
Մաս 2 «Ավոյի պատմությունը»
Մաս 3 «Սոված գայլը» ։
3․ Ինչու՞ հանկարծ շները սկսեցին հաչել։
Շները գողի վրա ուրիշ ձև են հաչում, անցորդի վրա՝ ուրիշ։ Խմբի վրա
ուրիշ ձև են հաչում, միայնակ մարդու վրա՝ ուրիշ։ Գյուղում շները նկատեցին գայլ և սկսեցին հաչել։ Այծը գել տեսնելիս ուժեղ ճչում է, և գելը հեռանում է։
4․ Ըստ գյուղացիների պատմածի՝ գայլը ի՞նչ հնարքի միջոցով է հարձակվում ոչխարի հոտի վրա։
Եթե գայլը չի կարողանում բռնել ոչխարին, միևնույնն է, նա որխարի դմակից մի մաս պոկում է։
5․ Ուշադիր կարդա այն հատվածը, որտեղ պատմում են գելի հարձակումների մասին՝ նախրի, ձիու, այծի, էշի և ինչպե՞ս են նրանք պաշտպանվում։
Գելն էշի հետ խաղում է ու ականջներն իրեն քաշում, առաջը փախսը հարում։ Էշն ընկնում է ետևիցը, իբրև հալածում է։ Էսպես հեռացնում է, հասցնում մի ապահով տեղ ու ետ դառնում ուտում։ Գելը երբեմն էլ ձիու առաջն է ընկնում ու փախսը տալիս, իբրև վախենում է, ձին էլ դունչը տնկած ետևիցն է ընկնում, իբրև թե հալածում է։ Գելը հանկարծ հետ է դառնում և բռնում ձիուն։
6․ Ըստ քեռի Անդրիասի՝ ինչի է ընդունակ սոված գելը։
Կուշտ գելը շատ վախկոտ է, իսկ սոված գելը՝ անվախ, դաժան և ինքնավստահ կենդանի է։
7․Ուշադի՛ր կարդա շորագյալցի Ավոյի գլխին եկած պատմությունը։
Ծիրան անունով մի եզ ուներ Ավոն։ Ձմռանը այդ եզը կորավ։ Ավոյի եղբայր իրեն ուղարկեց եզին փնտրելու։ Նա գնաց գյուղի չորս կողմը ման եկավ — չգտավ։ Գոմահանդ ունեին նրանք, այն այդքան էլ գյուղից հեռու չէր։ Գնաց այդ գոմահանդը։ Գնաց, էս գոմը նայեց, էն գոմը նայեց, վերջը տեսնում ա, որ եզը մի գոմում է։ Եզը դուրս տարավ և տեսավ, որ արդեն մութն ընկնելու վրա է։ Տեսնում է, որ լուսով չի կարող գյուղը հասնի։
Չորս կողմն էլ ձյունապատ դաշտ, ձայն չկա, ձեռքին էլ՝ մի ճիպոտ
ու մի դանակ։ Եզն առաջը տարավ և քշեց։ Մի քիչ տեղ անցնելուց հետո, հանկարծ ուժեղ քամու հետ մի տխուր ձայն լսվեց։ Կանգնեց, ականջ դրեց․․․ Լսում է գայլի ոռնոց է։ Այդ ոռնոցին միացավ ամբողջ խումբը։ Տեսնում է, որ աջ կողմում, հեռվում, մթի մեջ, ճրագների մի բազմություն է շարժվում։ Մի անգամից հասկացավ, որ գայլերի սոված աչքերն են։ Եզին ետ տարավ դեպի գոմերն ու վազեց։ Հետև է նայում, տեսնում, որ արդեն գալիս են։ Եզը թողեց և փախավ, ընկավ գոմը։ Բարձրացավ սների գլխներին, և
եզան գոռոցը լսվեց։ Եվ մի անգամից էլ կտրվեց, խռխռոցն լսվեց։ Խռխռոցն էլ կտրվեց, միայն գայլերի ժնգժնգոցն է լսում, թե ոնց են ուտում․․․
Ավոն նստած է և տեսնում է, որ գայլերը եկել են լցվել, ներքևից ագահ-ագահ նրան են նայում։ Նայեցին նայեցին ու թողեցին դուրս գնացին։ Ավոն հանգստացան, մեկ էլ իր ուղղությամբ վերևից կտուրը քանդում են։ Շտապ տեղը փոխեց, գնաց մյուս կոնդի
վրա կուչ եկավ։ Բացեցին, կոճը բարձրացրեցին, տեսան տակը չի։ Էլի եկան ներքև։ Տեսան, որ մյուս կոնդի վրա է, ետ դուրս գնացին։ Հիմա այդ կոնդի վերևից սկսեցին քանդել կտուրը։ Ավոն դարձյալ տեղը փոխեց։ Այսպիսով՝ նրանք քանդելով, Ավոն տեղը փոխելով՝ հասան վերջին կոնդին։ Եկան նայեցին կատաղած ու հետ գնացին։
Մի սուր դանակ ուներ գրպանում, հանեց, բացեց ու ձեռքը բռնած՝
մտքում աղոթում էր։ Գայելը քանդելով հասան կոճերին։ Մեկը կոճերի արանքով թաթը մեկնեց, որ կոճը հետ քաշի։ Ավոն թաթը բռնեց ու սուր դանակով կտրեց։ Գայլը թաթը հետ քաշեց, ոռնալով, կոնծկոնծալով հետ գնաց։ Իմացել էր, որ գայլերից մեկը, եթե վիրավորվեց՝ մյուսները վրա են թափում նրան ուտում։ Մտածեց՝ ուրեմն սրան ուտում են։ Սպասում է, որ նրան ուտեն պրծնեն հետ կգան։ Էլի դանակը ձեռքում պատրաստ սպասում էր։ Գիշերվա մի ժամին, ոնց որ երազում՝ մի բարակ ձայն է լսում․
— Ավո, հե՜յ…
Ավոն պատասխանում է։
— Աղանիկ, հե՜յ… Էստեղ ե՜մ… Գոմումն ե՜մ… Գելերն ինձ ուտում ե՜ն…
Օգնեցեք, հե՜յ…
Էլի գայլերը ձայն են տալիս, Ավոյի ձայնը չի լսվում, թեև նա շարունակ կանչում էր։
Մեկ էլ լսում է հրացանները տրաքեցին, ետևից լսվեցին հեռվացող գայլերի
կաղկանձն ու մարդկանց հարահրոցը։ Պարզ ճանաչեց եղբորը ու նրա գյուղի տցաների ձայները։
— Ավո, հե՜…
— Էստեղ ե՜մ․․․ Էստեղ ե՜մ… կենդանի ե՜մ…
Ներս թափեցին գոմը։
— Փառք քեզ, աստոծ… Փառք քեզ, աստոծ,— ուրախացած ու զարմացած
կանչում են ամենքը։ Ցած իջավ վերջին կոնդի վրայից։ Եղբոր գիրկն ընկավ ու սկսեց
հեկեկալ։ ― Էլ լաց մի ըլի, գնա աստծուն փառք տուր, որ էսօր նոր մորից ծնվեցիր,–
կանչեցին էս ու էն կողմից ու ինձ դուրս բերեցին, որտեղ թափված էին իրենց Ծիրան
եզան ոսկորները։
8․Նկարագրի՛ր Ավոյի արարքը․ ի՞նչ կանեիր դու նրա փոխարեն։
8․Նկարագրի՛ր Ավոյի արարքը․ ի՞նչ կանեիր դու նրա փոխարեն։
9. Ինչի՞ շնորհիվ փրկվեց Ավոն:
Սկզբում Ավոն իր ձեռքին եղած դանակով փորձեց փրկվել, բայց հետո իր եղբայրը և մի քանի գյուղից տղաներ եկան և հրացանով վախեցրեցին գայլերին։ Իսկ հետո օգնեցին Ավոյին հասնել գյուղ։
10. Ըստ պատմվածքի՝ ինչպիսի՞ կենդանի է գայլը. ի՞նչ հատկանիշներ ունի, ինչպե՞ս է որս հայթայթում, գիլի բոլուկն ինչքանո՞վ է վտանգավոր, որտե՞ղ և ինչո՞ւ:
Գայլը, երբ սոված է, շատ դաժան, գազազած և վտանգավորր կենդանի է։ Նաև, երբ գայլերը ոհմակով են որսում, ավելի վտանգավոր է։ Եթե գայլը շատ սոված լինի, նա մյուս գայլին կարող է ուտել, կամ երբ մի գայլը վնասվում է, մյուսենրը նրան սկսում են ուտել։ Գայլը շատ լավ տեսողությամբ և արագավազ կենդանի է։
11. Ինչի՞ց են վախենում գայլերը. ի՞նչ էր անցել քեռի Անդրիասի գլխով, և ինչի՞ շնորհիվ փրկվեցին նա ու որդին:
12. Ինչո՞վ էր հետաքրքիր ուստա Սարգսի պատմությունը:
13. Ի՞նչ դժբախտություն էր պատահել համագյուղացի Եղոյին:
14. Գայլերից ազատվելու ինչպիսի՞ ընդունված ձևեր կային տարբեր երկրներում:
15. Ի՞նչ համեմատություն բերեց քեռի Անդրիասը գայլերի և շների միջև: Հնարավո՞ր է ընտելացնել գայլին:
16. Հավանեցի՞ր պատմվածքը. քո կարծիքը մի քանի նախադասությամբ շարադրիր պատմվածքի շուրջ:
17. Պատմվածքից դո՛ւրս գրիր ժողովրդախոսակցական բառերն ու արտահայտությունները, քեզ անծանոթ բառերը, դարձվածքները և բառարանների օգնությամբ բացատրի՛ր դրանք:
18. Ի՞նչ յուրահատկություն նկատեցիր Թումանյանի լեզվում:
Մհեր Մկրտչյան 