Day: April 10, 2024

• Ի՞նչ  բնորոշ հատկանիշներ ունեն հոդվածոտանիների տիպի ներկայացուցիչները։
• Հոկվածոտանիները երկկողմանի համաչափությամբ, հատվածավորված վերջույթներով և խիտինային ամուր ծածկույթով պատված հատվածավոր կենդանիներ են:
• Ի՞նչ կառուցվածք ունի միջատների շնչառական համակարգը։
• Շնչառական համակարգը, հենց տրախեաներն են որոնք թույլ են տալիս ցամաքում շնչել։
• Ի՞նչ կառուցվածք ունի միջատների աչքերը։
• Միջատներին հիմնականում բնորոշ են մեկ զույգ բարդ աչքեր: Որոշ միջատներ, օրինակ՝ մեղուները, բացի պարզ աչքերից ունեն նաև բարդ աչքեր:
• Բարդ աչքը կազմված է մոտ 3000 փոքր, պարզ աչիկներից, որոնք գունանյութով մեկուսացած են: Այդ պատճառով դրանցից յուրաքանչյուրը տեսնում է առարկայի մի մասը, իսկ բոլոր աչիկները միասին ստեղծում են ողջ պատկերը:
• Բարդ աչքերով պայմանավորված տեսողությունը կոչվում է խճանկարային:
• Ինչպե՞ս է ընթանում միջնատների թերի կերպարնափոխությունը։
• Այս դեպքում ձվից դուրս եկած թրթուրն արտաքին կառուցվածքով, կենսակերպով, սնման եղանակով նման է հասուն ձևին, սակայն տարբերվում է չափսերով: Մի քանի մաշկափոխությունից հետո միջատն ի վերջո հասունանում է և վերածվում հասուն ձևի:
• Ձու — թրթուր — թերհաս միջատ — հասուն միջատ փուլերով զարգացումը կոչվում է թերի կերպարանափոխությամբ զարգացում:
• Ինչպե՞ս է ընթանում Միջատների լրիվ կերպարանափոխությունը։
• Այս դեպքում հետսաղմնային զարգացումը կապված է օրգանիզմի արտաքին և ներքին կառուցվածքի շատ խոր փոփոխությունների հետ: Ձվից դուրս եկած թրթուրը շատ նման է օղակավոր որդի: Նրա մարմինը տարբերակված չէ, չունի թևեր, բերանային ապարատն այլ տիպի է, ճանճի թրթուրներն ընդհանրապես անոտ են: Օրինակ՝ թիթեռը ունի ծծող, իսկ նրա թրթուրը՝ կրծող բերանային ապարատ: Թրթուրը որպես առանձնյակ սնվում է, աճում, տեղաշարժվում, զարգանում, որից հետո հասնելով հասունության հստակ մակարդակի՝ անցնում է կերպարանափոխության: Թրթուրը դադարում է սնվել, տեղաշարժվել, ամրանում է ծառի ճյուղին և տեղափոխվում հանգստի շրջան, որը կոչվում է հարսնյակային:
• Ձու – թրթուր – հարսնյակ – հասուն միջատ փուլերով զարգացումը կոչվում է լրիվ կերպարանափոխությամբ զարգացում:

Я помню чудное мгновенье
Передо мной явилась ты,
Как мимолетное виденье,
Как гений чистой красоты.

В томленьях грусти безнадежной,
В тревогах шумной суеты,
Звучал мне долго голос нежный
И снились милые черты.

Шли годы. Бурь порыв мятежный
Рассеял прежние мечты,
И я забыл твой голос нежный,
Твои небесные черты.

В глуши, во мраке заточенья
Тянулись тихо дни мои
Без божества, без вдохновенья,
Без слез, без жизни, без любви.

Душе настало пробужденье:
И вот опять явилась ты,
Как мимолетное виденье,
Как гений чистой красоты.

И сердце бьется в упоенье,
И для него воскресли вновь
И божество, и вдохновенье,
И жизнь, и слезы, и любовь.

Перевод на армянский:
Հիշում եմ մի հրաշալի պահ.
Դու հայտնվեցիր իմ առջև,
Ինչպես անցողիկ տեսիլք
Մաքուր գեղեցկության հանճարի նման:

Անհույս տխրության թշվառության մեջ,
Աղմկոտ եռուզեռի անհանգստությունների մեջ,
Երկար ժամանակ ինձ հնչում էր մեղմ ձայն
Եվ ես երազում էի գեղեցիկ գծերի մասին։

Անցան տարիներ։ Փոթորիկը ապստամբ պոռթկում է
Փարատված հին երազանքները
Եվ ես մոռացել եմ քո նուրբ ձայնը,
Քո երկնային գծերը:

Անապատում, բանտարկության խավարի մեջ
Օրերս հանգիստ էին անցնում
Ոչ աստվածություն, ոչ ոգեշնչում,
Ոչ արցունքներ, ոչ կյանք, ոչ սեր։

Հոգին արթնացել է.
Եվ հետո նորից հայտնվեցիր,
Ինչպես անցողիկ տեսիլք
Մաքուր գեղեցկության հանճարի նման:

Եվ սիրտը բաբախում է հրճվանքով,
Եվ նրա համար նրանք նորից հառնում են
Եվ աստվածություն և ոգեշնչում,
Եվ կյանք, և արցունքներ, և սեր:

Անորոշ դերբայ-ել,ալ-երգել, խաղալ

Ենթակայական դերբայ- ող, ացող-երգող, խաղացող

Հարակատար դերբայ-ած, ացած-երգած, խաղացած

Համակատար դերբայ-իս /ելիս, ալիս/- երգելիս, խաղալիս

Սրանք հայերենի անկախ դերբայներն են։ Անկախ են կոչվում, որովհետև գործածվում են նախադասության մեջ ինքնուրույն՝ առանց օժանդակ բայի։

1․Կազմիր հետևյալ բայերի անորոշ, ենթակայական, հարակատար և համակատար դերբայները՝

Անորոշ դերբայ-/ել,ալ/-սիրել, գրել, կարդալ, գնալ, փախչել, գտնել, մոտենալ, հարստանալ, թռչել, վախեցնել, հանգչել, հանգցնել, եռացնել, եռալ, սիրվել, գտնվել, թռչկոտել, կտրատել։

Ենթակայական դերբայ-/ող, ացող/-սիրող, գրող, կարդացող, գնացող, փախչող, գտնող, մոտեցող, հարստացող, թռչող, վախեցնող, հանգչող, հանգցնող, եռացնող, եռացող, սիրվող, գտնվող, թռչկոտող, կտրատող։

Հարակատար դերբայ-/ած, ացած/-սիրած, գրած, կարդացած, գնացած, փախած, գտած, մոտեցած, հարստացած, թռած, վախեցրած, հանգած, հանգցրած, եռացրած, երացրած, սիրված, գտնված, թռչկոտած, կտրատած։

Համակատար դերբայ-իս /ելիս, ալիս/- սիրելիս, գրելիս, կարդալիս, գնալիս, փախչելիս, գտնելիս, մոտենալիս, հարստանալիս, թռչելիս, վախեցնելիս, հանգչելիս, հանգցնելիս, եռացնելիս, եռալիս, սիրվելիս, գտնվելիս, թռչկոտելիս, կտրատելիս։

2․ Բակունցի Լառ- Մարգարը պատմվածքից դուրս գրիր անկախ դերբայները, որոշի՛ր խոնարհման տիպը /ա,ե/։

ջրելն-ջրել-ե խոնարհում
խանձված-խանձվել-ե խոնարհում
քայլում-քայլել-ե խոնարհում
գցում-գցել-ե խոնարհում
լինի-լինել-ե խոնարհում
թվում-թվալ-ա խոնարհում
արած-անել-ե խոնարհում
սպասում-սպասել-ե խոնարհում
կապելիս-կապել-ե խոնարհում
գնում-գնալ-ա խոնարհում
հասներ-հասնել-ե խոնարհում
չորացած-չորանալ-ա խոնարհում
ճաքճքած-ճաքճքել-ե խոնարհում
ծծում-ծծել-ե խոնարհում
գալիս-գալ-խոնարհում չունի
հանում-հանել-ե ա խոնարհում
ուներ-ունենալ-ա խոնարհում
կապելուց-կապել-ե խոնարհում
պառկում-պառկել-ե խոնարհում
անում-առնել-ե խոնարհում
ննջում-ննջել-ե խոնարհում
հասներ-հասնել-ե խոնարհում
կենում-կենալ-ա խոնարհում
պառկում-պառկել-ե ա խոնարհում
տալիս-տալ-խոնարհում չունի
քաշում-քաշել-ե խոնարհում
ասում-ասել-ե խոնարհում
կարողանում-կարողանալ-ա խոնարհում
անցնել-ե խոնարհում
կանգնում-կանգնել-ե խոնարհում

3․ Առաջին վարժության բայերից ընտրիր հինգը, դրանց անորոշ, ենթակայական, հարակատար և համակատար դերբայներով կազմիր նախադասություններ։

Անորոշ դերբայ- Տղան ոզում էր հարաստանալ։

Ենթակայական դերբայ- Տղան գետնից փող գտավ և գոհ ու հարստացած գնաց տուն։

Հարակատար դերբայ- այս մարդը աշխարում ամենա արագ հարստացող մադկացինց մեկն է։

Համակատար դերբայ-տղան հարաստանալիս բացեց իր սեփական առեվտրի կտրոն։