1. Թվա՛րեք բնակչության կազմի տեսակները։
Տարբերում են բնակչության ազգային, սեռային, տարիքային, սոցիալական, կրոնական, ըստ բնակավայրի տեսակների կազմ և այլն։
2. Ի՞նչ է ազգային կազմը, և միատար ազգային կազմ ասելով ի՞նչ եք հասկանում
Ազգային կազմ ասելով հասկանում ենք որևէ երկրի, տարածաշրջանի կամ բնակչության խմբի մեջ ապրող տարբեր ազգությունների համամասնությունը և կազմը։ Միատար ազգային կազմ նշանակում է, որ տվյալ երկրի կամ տարածքի բնակչության մեծամասնությունը պատկանում է մեկ ազգության, իսկ մյուս ազգությունները կամ բացակայում են, կամ շատ փոքր տոկոս են կազմում։
3. Ի՞նչ ազգային փոքրամասնություններ կան Հայաստանում, և որտե՞ղ են նրանք հիմնականում ապրում։
Հայաստանը հիմնականում ունի միատար ազգային կազմ, սակայն այստեղ ապրում են նաև մի շարք ազգային փոքրամասնություններք ասորիներ, ռուսներ, քրդեր, ուկրաինացիներ, վրացիներ, հույներ և այլն։
4. Ինչպիսի՞ն է ՀՀ բնակչության սեռային կազմը ըստ տարիքի, և ինչպե՞ս է այն փոփոխվում։
ՀՀ-ում բնակչության սեռային կազմը տարբեր տարիքային խմբերում տարբեր է: Ցածր տարիքային խմբերում (մինչև 20-25) գերակշռում են տղաները: Ավելի բարձր տարիքային խմբերում գերակշռող են դառնում կանայք, իսկ ծերերի մեջ կանանց գերակշռությունն էլ ավելի է մեծանում
5. ՀՀ բնակչության կազմում ինչպիսի՞ տարիքային խմբեր են առանձնացվում։
ՀՀ բնակչության կազմում տարբերում են մինչաշխատունակ, աշխատունակ և հետաշխատունակ։ Ըստ տարիքային խմբերի որոշում են աշխատանքային և դպրոցական տարիքի բնակչության, զինապարտների, թոշակառուների թիվը
6. Բնակչության կազմը ըստ բնակավայրերի քանի՞ տիպ ենք առանձնացնում։
Բնակչությունը ըստ բնակավայրերի բաշխված է քաղաքի և գյուղի միջև։
7. Ինչպիսի՞ն է ՀՀ-ում ուրբանիզացման մակարդակը։
ՀՀ-ում ուրբանիզացման մակարդակը միջինից բարձր է։ Հայաստանում բնակչության մոտ 60–65 %-ը քաղաքային է, իսկ մնացած մասը՝ գյուղական։
8. Ինչ է աշխատանքային ռեսուրսը։ Այս ռեսուրսի քանակը ինչո՞վ է պայմանավորված։
Աշխատանքային ռեսուրսներ են համարվում երկրի կամ տարածքի այն բնակչությունը, որը ֆիզիկապես և մտավոր կարող է աշխատել և մասնակցել հասարակական արտադրությանը։ Աշխատանքային ռեսուրսների քանակը պայմանավորված է բնակչության ընդհանուր քանակով և տարիքային կազմով։
9. Աշխատանքային ռեսուրսների քանակական և որակական ցուցանիշ ասելով ի՞նչ եք հասկանում։
Աշխատանքային ռեսուրսների քանակական ցուցանիշը ցույց է տալիս, թե քանի մարդ է կազմում աշխատանքային ռեսուրսը տվյալ երկրում կամ տարածքում։ Աշխատանքային ռեսուրսների որակական ցուցանիշը ցույց է տալիս, թե
ինչպիսի՛ն է այդ աշխատուժը, այն կախված է բնակչության կրքական և մշակութային մարդկանցից։

Առաջադրանքներ․
Խնդիրների պայմաններում C ուղիղ անկյունով և CH բարձրությունով ABC ուղղանկյուն եռանկյան տարրերի համար օգտագործված են հետևյալ նշանակումները. BC = a, AB = c, AC = b, CH = h, AH = b_c, BH = a_c :
1) Գտեք՝
ա) h–ը, a–ն և b–ն, եթե b_c = 25 , a_c = 16
AB=c=16+25=41
h=√a_c*b_c=√16*25=20
b²=h²+b_c²=400+625=1025
b=√1025=32
a²=h²+a_c²=400+256=656
a=√656=25.6
բ) h — ը, a–ն և b-ն, եթե b_c = 36, a_c = 64
AB=c=36+64=100
h=√a_c*b_c=√64*36=48
b²=h²+b_c²=2304+1296
b=√3600=60
a²=h²+a_c²=2304+4096
a=√6400=80
գ) a-ն, c-ն և a_c — ն, եթե b = 12, b_c = 6
h²+6²=12²
h²=144-36=108
h=√108=10.3
h²=a_c*b_c
108=a_c*6
a_c=108/6=18
c=a_c+b_c=18+6=24
a²+144=576
a²=576-144=432
a=√432=20.7
դ) b-ն, c-ն և b_c — ն, եթե a = 8, a_c = 4
h²+16=64
h²=64-16=48
h=√48=6.9
h²=a_c*b_c
48=4*b_c
b_c=48/4=12
c=a_c+b_c=12+4=16
b²+64=256
b²=256-64=192
a=√192=13.8
ե) h–ը, b–ն, a_c — ն և b_c — ն եթե a = 6, c = 9
2) Ուղղանկյուն եռանկյան էջերը հարաբերում են, ինչպես 3 : 4, իսկ ներքնաձիգը հավասար է 50 մմ։ Գտեք այն հատվածները, որոնց տրոհվում է ներքնաձիգը ուղիղ անկյան գագաթից տարված բարձրությունով։
a/3x=50-a/4x
4a=150-3a
7a=150
a=150/7
3) BD հատվածը ABC եռանկյան կիսորդն է։
ա) Գտեք AB–ն, եթե BC = 9սմ, AD = 7,5 սմ, DC = 4,5 սմ։
BC/DC=AB/AD
9/4.5=AB/7.5
AB=15
բ) Գտեք DC–ն, եթե AB = 30 սմ, AD = 20սմ, BD = 16սմ և <BDC = <C։
20/30=DC/16
DC=16*20/30=32/3
4) AD հատվածը ABC եռանկյան կիսորդն է։ Գտեք BD–ն և DC–ն, եթե AB = 14 սմ, BC = 20 սմ, AC = 21 սմ։
14/x=21/20-x
280-14x=21x
35x=280
x=8

Առաջադրանքներ․
1) AB և CD հատվածները հատվում են M կետում այնպես, որ MA = 7 սմ, MB = 21 սմ, MC = 3 սմ և MD = 16 սմ: A, B, C և D կետերը գտնվու՞մ են, արդյոք, միևնույն շրջանագծի վրա։
3*16=48
7*21=147
Ոչ, չեմ գտնվում միևնույն շրջանագծի վրա
2) Շրջանագծի երկու լարեր հատվում են: Մի լարի հատվածները հավասար են 24 սմ և 14 սմ, իսկ մյուս լարի հատվածներից մեկը`28 սմ: Գտեք երկրորդ լարի երկարությունը:
24*14=336
336/28=12
3) Երկու իրար հատող լարերից մեկը տրոհված է 48 մ և 3 մ հատվածների, իսկ մյուսը` կիսվում է։ Որոշեք երկրորդ լարի երկարությունը։
x*x=3*48
x²=144
x=√144=12
12+12=24
4) Երկու իրար հատող լարերից մեկը տրոհված է 12 մ և 18 մ հատվածների, իսկ երկրորդը` 3 : 8 հարաբերությամբ։ Որոշեք երկրորդ լարի երկարությունը։
12*18=3x*8x
24x=216
x<sup>2</sup>=216/24=9
x=3
3*3=9
8*3=24
5) Իրար հատող երկու լարերից առաջինը 32 սմ է, իսկ երկրորդ լարի հատվածներն են 12 սմ և 16 սմ: Որոշեք առաջին լարի հատվածները։
12*16=x(32-x)
x<sup>2</sup>-32x+192=0
D=1024-768=256
x1=32+16/2=24
x2=32-16/2=8
6) Մի կետից շրջանագծին տարված են հատող և շոշափող: Որոշել շոշափողի երկարությունը, եթե հատողի արտաքին և ներքին մասերի երկարությունները համապատասխանաբար հավասար են՝
ա) 4 սմ և 5 սմ
4*(4+5)=36
√36=6
բ) 2,25 դմ և 1,75 դմ
2.25*(2.25+1.75)=9
√9=3
գ) 1 մ և 2 մ։
1*(1+2)=3
√3=1.7
7) Շոշափողը 20 սմ է, իսկ նույն կետից տարված և շրջանագծի կենտրոնով անցնող հատողը` 50 սմ։ Գտեք շրջանագծի շառավիղը։
400=50*(50-2R)
400/50=8
50-8=2R=42
R=21

1. Դուրս գրի՜ր անծանոթ բառերը
շիվարել – շփոթվել, խառնվել
մլանալ – հառաչանքով ձայն հանել
շարակ – շղթա, շարան
քուլա – հաստ փայտյա կայմ, սյան նման բան
մեջքառակ – մեջքից կոտրված, մեջքը կորացած
2. Ներկայացրո՜ւ հերոսներին
Շարմաղ բիբի – ընտանիքի կինը, տան տիկինը, որը հոգ է տանում ընտանիքի մասին և զգում է խճճված տխրությունը, երբ պետք է հրաժեշտ տրվի ձիուն։
Շողերը – Շարմաղ բիբի դուստրը, ապրում է ընտանիքի սրտի տխրությունը, երբ Ցոլակը գնում է։
Երեմ – փոքրիկ տղան, Շարմաղ բիբի որդին, որը առույգ է ու անմեղ, սակայն տխուր է տեսնելով ձիու հեռանալը։
Սիմոն – ընտանիքի հայրը, հոգատար ու պատասխանատու, մտահոգ է Ցոլակի համար և փորձում է համոզվել, որ ձին անվտանգ է մնա։
Ցոլակ – ընտանիքի ձին, գեղեցիկ կապտավուն մորթով, սպիտակ բծերով, ազնիվ ծագում ունեցող, ուժեղ և առողջ ձի, որի հետ կապված է ընտանիքի հույսն ու սերը։
Կոստանդ աղա – հարուստ և ուժեղ ձիավոր, որը յուրօրինակ կերպով ընդգծում է իր սպիտակ հրաշալի ձուի գեղեցկությունը և հմայքը։
Իվան, Աքել, Մուկ – մյուս ձիավորները, ովքեր մասնակցում են ձիերի հավաքագրմանը և պատմում պատերազմների և զոհվածների մասին։

Առաջադրանք 1․ Որոշեք օքսիդացման աստիճանը միացությունում

1. H₂O – O → H⁺¹₂O⁺²
2. CO₂ – C → C¹⁺O⁺²
3. NH₃ – N → N⁺⁴H³
4. H₂S – S → H₂S^-2
5. MgO – Mg → Mg⁺²O^-1
6. SO₂ – S → O^-1S^-2
7. SO₃ – S → S³O^-2
8. FeO – Fe →
9. Fe₂O₃ – Fe → ?
10. Al₂O₃ – Al → ?

---

 Առաջադրանք 2․ Տվյալ իոններում որոշեք կենտրոնական տարրի օքսիդացման աստիճանը

1. NO₃⁻ – N → ?
2. SO₄²⁻ – S → ?
3. PO₄³⁻ – P → ?
4. MnO₄⁻ – Mn → ?

---

Առաջադրանք 3․ Գտեք բոլոր տարրերի օքսիդացման աստիճանը

1. Na₂SO₄
2. CaCO₃
3. KNO₃
4. Mg(OH)₂
5. AlCl₃

---

Առաջադրանք 4․ Ճիշտ կամ սխալ

Նշեք՝ ճիշտ է արդյոք ցուցված օքսիդացման աստիճանը.

1. H₂O → O = –2
2. CO₂ → C = –4
3. FeCl₃ → Fe = +3
4. NH₃ → N = –3
5. SO₄²⁻ → S = +4

Առաջադրանքներ․

1)Գրե՛ք բազմանդամի կատարյալ տեսքը, որոշեք կարգը, ավագ անդամն ու ազատ անդամը․

կարգը 7

ավագ անդամ

ազատ անդամ 0

2)P(x) բազմանդամը բաժանե՛ք Q(x)-ին: Գտե՛ք քանորդն ու մնացորդը.

3)Պարզեցրե՛ք արտահայտությունը.

ՀՈՒՇՈՒՄ. համարիչն առանց մնացորդի բաժանվում է հայտարարին։