Category: Կենսաբանություն 9

1. Ո՞ր բազմացումն է կոչվում անսեռ` բերել օրինակներ։
Անսեռ բազմացում, բազմացման եղանակներ, որոնք իրականանում են առանց սեռական պրոցեսի՝ բեղմնավորության։ Անսեռ բազմացումը բնորոշ է բուսական և կենդանական միաբջիջ ու բազմաբջիջ օրգանիզմներին։ Անսեռ բազմացմանը մասնկացում է մեկ օրգանիզմ։ Անսեռ բազմացման օրինակ է միտոզը։
2. Ինչպե՞ս կսահմանեք սեռական բազմացումը, նկարագրել  բացառությունները։
Սեռական բազմացման ընթացքում մասնակցում են երկու առանձնյակ` արական ու իգական, և դրանցից յուրաքանչյուրի սեռական գեղձերում  առաջանում են սեռական բջիջներ` գամետներ։Իգական և արական գամետները ձուլվում են և առաջացնում զիգոտ` բեղմնավորվոծ ձվաբջիջ, որը նոր օրգանիզմիզարգացման սկիզբ է տալիս։ Սեռական բազմացում է մեյոզը։
3. Նկարագրել սեռական և անսեռ բազմացման առավելությունները և թերությունները։
Սեռական բազմացում
Առավելություններ – Գենետիկ բազմազանություն՝ ապահովում է տեսակների էվոլյուցիան և հարմարվողականությունը։ Ավելի մեծ դիմադրողականություն հիվանդությունների և շրջակա միջավայրի փոփոխությունների նկատմամբ։ Սերունդները կարող են ժառանգել ավելի բարենպաստ հատկանիշներ։ Թերություններ – Պահանջվում են երկու ծնող օրգանիզմներ, ինչը երբեմն բարդացնում է բազմացումը։ Սերունդների առաջացումը դանդաղ գործընթաց է։ Գենետիկական խառնման արդյունքում կարող են առաջանալ ոչ նպաստավոր մուտացիաներ։

Անսեռ բազմացում
Առավելություններ – Արագ բազմացում, ինչը թույլ է տալիս տեսակներին արագ աճել։ Պահանջվում է միայն մեկ ծնող, հեշտացնում է վերարտադրությունը։ Բացառում է գենետիկ խառնաշփոթությունը, ինչի շնորհիվ սերունդները ստանում են կայուն հատկանիշներ։
Թերություններ – Չկա գենետիկ բազմազանություն, ինչը նվազեցնում է հարմարվողականությունը։ Եթե ծնողն ունի որևէ գենետիկ թերություն, այն ամբողջությամբ փոխանցվում է սերունդներին։ Դժվարանում է նոր պայմաններին հարմարվելը, ինչը կարող է հանգեցնել տեսակների ոչնչացման։

1․ Ի՞նչ է միտոզը.
ա) Բջջի բաժանումը երկու դուստր բջիջների
բ) Սերմի աճը
գ) Սննդի սինթեզը
դ) Շնչառությունը

2․ Միտոզի արդյունքում ստացվող բջիջները լինում են․
ա) Տարբեր գենետիկ կազմով
բ) Նույն գենետիկ կազմով
գ) Առանց միջուկի
դ) Առանց քրոմոսոմների

3․ Միտոզը տեղի է ունենում․
ա) Սոմատիկ բջիջներում (մարմնի բջիջներ)
բ) Սեռական բջիջներում
գ) Միտոքոնդրիումներում
դ) Քլորոպլաստներում

4․ Միտոզի հիմնական նշանակությունը․
ա) Էներգիայի առաջացում
բ) Աճ և վերականգնում
գ) Տեղաշարժ
դ) Սննդի մարսում

5․ Միտոզի վերջում ձևավորվում են․
ա) Չորս բջիջ
բ) Երկու նույնական բջիջ
գ) Մի մեծ բջիջ
դ) Սերմաբջիջ

6․ Միտոզի ընթացքում բջջի քրոմոսոմների թիվը․
ա) Կրկնվում է
բ) Պակասում է երկու անգամ
գ) Աճում է չորս անգամ
դ) Անհետանում է

7․ Ո՞ր գործընթացն է հաջորդում միտոզին․
ա) Ցիտոկինեզ
բ) Ֆոտոսինթեզ
գ) Սերմնավորում
դ) Ֆերմենտացում

1. Ի՞նչ է վիրուսը։
ա) Միաբջիջ օրգանիզմ
բ) Բազմաբջիջ օրգանիզմ
գ) Ոչ բջջային ձև՝ ժառանգական նյութով և սպիտակուցային պատյանով
դ) Մոլեկուլային միացություն

2․ Վիրուսները ունեն․
ա) Միայն ԴՆԹ
բ) Միայն ՌՆԹ
գ) ԴՆԹ կամ ՌՆԹ
դ) ԴՆԹ և ՌՆԹ միասին

3․ Ինչո՞ւ են վիրուսները համարվում ոչ բջջային ձևեր։
ա) Որովհետև չունեն բջջային կառուցվածք
բ) Որովհետև չեն բազմանում
գ) Որովհետև չունեն ժառանգական նյութ
դ) Որովհետև չեն կարող առաջացնել հիվանդություն

4․ Որտե՞ղ են վիրուսները բազմանում։
ա) Ջրում
բ) Արտաքին միջավայրում
գ) Միայն կենդանի բջջի ներսում
դ) Ինքնուրույն՝ առանց բջջի

5. Ինչո՞վ է կազմված վիրուսի մարմինը։
ա) Միայն սպիտակուցներից
բ) Նուկլեինաթթվից և սպիտակուցային պատյանից
գ) Ցիտոպլազմայից և միջուկից
դ) Սպիտակուցից և ածխաջրերի

6. Ո՞ր վիրուսն է առաջացնում ՁԻԱՀ հիվանդությունը։
ա) Գրիպի վիրուսը
բ) Կորոնավիրուսը
գ) ՄԻԱՎ-ը
դ) Հերպես վիրուսը

7. Ինչպե՞ս է վիրուսը վնասում օրգանիզմին։
ա) Բջիջների սնունդը խլելով
բ) Բջիջների ներսում բազմացմամբ և դրանք ոչնչացնելով
գ) Արյան մեջ թունավոր նյութեր արտազատելով
դ) Օրգանիզմի ջերմաստիճանը բարձրացնելով

Դասարանում կատարել թեստային աշխատանքը․

1. Որտե՞ղ է տեղի ունենում գլիկոլիզը․
   ա) միտոքոնդրիում
   բ) բջջանյութում
   գ) ցիտոպլազմայում 
   դ) քլորոպլաստում
2. Գլիկոլիզի ընթացքում գլյուկոզան բաժանվում է՝
   ա) երկու պիրուվաթթվի մոլեկուլի 
   բ) մեկ ածխաթթու գազի մոլեկուլի
   գ) չորս ջրածնի մոլեկուլի
   դ) մեկ ջրի մոլեկուլի
3. Գլիկոլիզի ընթացքում առաջանում է էներգիա՝
   ա) 38 ԱԹՓ
   բ) 4 ԱԹՓ, մաքուր՝ 2 ԱԹՓ 
   գ) 10 ԱԹՓ
   դ) ԱԹՓ չի առաջանում
4. Գլիկոլիզը պահանջու՞մ է թթվածնի մասնակցություն․
   ա) այո
   բ) ոչ 
5. Գլիկոլիզը էներգետիկ փոխանակության ո՞ր փուլին է պատկանում․
   ա) առաջին փուլ 
   բ) երկրորդ փուլ
   գ) երրորդ փուլ
   դ) չի պատկանում
6. Ավտոտրոֆ օրգանիզմները՝
   ա) սննդանյութերը ստանում են պատրաստի ձևով
   բ) սինթեզում են օրգանական նյութեր անօրգանականներից 
   գ) սնվում են ուրիշ օրգանիզմներով
   դ) չեն կարող էներգիա ստանալ
7. Ավտոտրոֆների օրինակ է՝
   ա) բույսեր 
   բ) կենդանիներ
   գ) մարդը
   դ) սնկեր
8. Հետերոտրոֆ օրգանիզմները՝
   ա) օրգանական նյութերը ստանում են ինքնուրույն
   բ) պատրաստի օրգանական նյութեր են օգտագործում 
   գ) չեն օգտագործում էներգիա
   դ) ապրում են միայն ջրում
9. Քեմոավտոտրոֆ օրգանիզմները էներգիա ստանում են՝
   ա) արևի ճառագայթներից
   բ) օրգանական նյութերի քայքայումից
   գ) անօրգանական նյութերի օքսիդացումից 
   դ) ֆոտոսինթեզից
10. Բոլոր կենդանիները համարվում են՝
    ա) ֆոտոավտոտրոֆներ
    բ) քեմոավտոտրոֆներ
    գ) հետերոտրոֆներ 
    դ) աբիոտիկ օրգանիզմներ

Ընտրել ճիշտ պատասխանները․
1. Տրանսլյացիայի ընթացքում ինչ հերթականությամբ ընթանում է գործընթացը․
ա) Տրանսկրիպցիա → Տրանսլյացիա
բ) Տրանսլյացիա → Տրանսկրիպցիա
գ) ԴՆԹ-ի կրկնապատկում → Տրանսկրիպցիա
դ) ՌՆԹ-ի քայքայում → Տրանսլյացիա

2․ Տրանսլյացիայի ավարտը տեղի է ունենում, երբ ռիբոսոմը հանդիպում է․
ա) Սկիզբ կոդոնի
բ) ԴՆԹ-ի վերջնական հատվածի
գ) Կանգառ կոդոնի
դ) Նուկլեոտիդային կապի

3․ Ինչպե՞ս է կոչվում ԴՆԹ-ի այն հատվածը, որը կոդավորում է մեկ սպիտակուց։
ա) Կոդոն
բ) Գեն
գ) Քրոմոսոմ
դ) Նուկլեոտիդ

Դասարանում դասը պատմելուց հետո պատասխանել հարցերին․

1. Ի՞նչ է գենը։
a) Բջջի էներգետիկ օրգանոիդը
b) Թաղանթային սպիտակուցի տեսակ
c) Ժառանգական տեղեկատվություն կրող ԴՆԹ-ի հատված
d) ՌՆԹ-ի քայքայման արդյունք

---

2. Որո՞նք են ԴՆԹ-ի հիմնական ֆունկցիաները բջջում։
a) Էներգիայի առաջացում և պահպանում
b) Սպիտակուցների և էնզիմների սինթեզի կառավարում
c) Բջջի կառուցվածքի ձևավորում
d) Ջրի փոխանակության կարգավորում

---

3. Նուկլեինաթթուները քանի՞ տեսակ են լինում։
a) Մեկ
b) Երկու՝ ԴՆԹ և ՌՆԹ
c) Երեք
d) Չորս

---

4. Ի՞նչ ֆունկցիա ունի ՌՆԹ-ն։
a) Պահպանում է ժառանգական ինֆորմացիան
b) Կատարում է սպիտակուցային սինթեզը՝ փոխանցելով ինֆորմացիան ԴՆԹ-ից
c) Սպիտակուց է
d) Քայքայում է ԴՆԹ-ն

---

5. Որոնք են նուկլեինաթթուների մոնոմերները։
a) Ամինաթթուներ
b) Շաքարներ
c) Նուկլեոտիդներ
d) Ֆոսֆոլիպիդներ

---

6. Նշիր տարբերությունը ԴՆԹ-ի և ՌՆԹ-ի միջև։
a) ԴՆԹ-ն միաշղթա է, ՌՆԹ-ն՝ երկշղթա
b) ԴՆԹ-ն պարունակում է դեզօքսիռիբոզա, իսկ ՌՆԹ-ն՝ ռիբոզա
c) ԴՆԹ-ն պարունակում է ուրացիլ, ՌՆԹ-ն՝ թիմին
d) Երկուսն էլ նույնն են կառուցվածքով

1․ Որո՞նք են բջջի օրգանական հիմնական նյութերը։
ա) Ածխաջրեր, ճարպեր, սպիտակուցներ, նուկլեինաթթուներ
բ) Ածխաթթու գազ, ջուր, աղեր
գ) Կալցիում, նատրիում, մագնեզիում
դ) Ածխածին, ջրածին, թթվածին

2․ Ո՞ր գործառույթն է բնորոշ սպիտակուցներին։
ա) Էներգիայի պահեստավորում
բ) Կատալիտիկ և կառուցվածքային
գ) Իոնների հավասարակշռության պահպանում
դ) Ժառանգական ինֆորմացիայի պահպանություն

3․ Սպիտակուցի առաջնային կառուցվածքը որոշվում է․
ա) Պոլիպեպտիդային շղթայի ամինաթթուների հաջորդականությամբ
բ) Ալֆա-պարույրի և բետա-թերթիկի գոյությամբ
գ) Տարածական ամբողջական ծալքով
դ) Մի քանի պոլիպեպտիդային շղթաների միավորմամբ

4․ Սպիտակուցի երկրորդային կառուցվածքը պայմանավորված է․
ա) Ամինաթթուների հերթականությամբ
բ) Ջրածնային կապերով՝ ալֆա-պարույր և բետա-թերթիկ ձևավորմամբ
գ) Դիսուլֆիդային կամ իոնային կապերով
դ) Մի քանի շղթաների միավորմամբ

5․ Ի՞նչ է սպիտակուցի բնափոխումը (դենատուրացիան)։
ա) Սպիտակուցի ամբողջական քայքայում մինչև ամինաթթուներ
բ) Սպիտակուցի կառուցվածքի փոփոխություն՝ առանց առաջնային հաջորդականության խանգարման
գ) Սպիտակուցի ամբողջական սինթեզ
դ) Սպիտակուցի էներգետիկ քայքայում

6․ Ո՞ր նյութերն են դասվում որպես մոնոսախարիդներ։
ա) Գլյուկոզա, ֆրուկտոզա, գալակտոզա
բ) Օսլա, գլիկոգեն
գ) Ցելյուլոզ, խիտին
դ) Ճարպաթթուներ

7․ Ո՞ր ածխաջրերն են պահեստային ֆունկցիա իրականացնում կենդանական բջիջներում։
ա) Ցելյուլոզ
բ) Օսլա
գ) Գլիկոգեն
դ) Խիտին

8․ Ճարպերի հիմնական կառուցվածքային միավորը որն է։
ա) Գլյուկոզայի մոլեկուլը
բ) Գլիցերին և ճարպաթթուներ
գ) Ամինաթթուներ
դ) Նուկլեոտիդներ

9․ Որո՞նք են ճարպերի ֆունկցիաները բջջում։
ա) Տեղեկատվության պահպանում
բ) Էներգիայի պահեստավորում և ջերմամեկուսացում
գ) Կատալիզ
դ) Իոնների փոխադրում

10․ Սպիտակուցի չորրորդային կառուցվածքը բնորոշ է․
ա) Միակ շղթայից կազմված սպիտակուցներին
բ) Մի քանի պոլիպեպտիդային շղթաների միավորմամբ առաջացած սպիտակուցներին
գ) Ջրածնային կապերով պայմանավորված ծալքին
դ) Ամինաթթուների հաջորդականությանը

Լրացուցիչ աշխատանք` պատասխանել հարցերին
1. Ո՞րն է օրգանիզմի ամենափոքր միավորը։
Կենդանի օրգանիզմի ամենափոքր միավորը բջիջն է։
2. Ի՞նչ օրգանական և անօրգանական նյութեր գիտեք, բերեք օրինակներր։
Անօրգանական նյութեր՝ ջուր, աղեր, թթուներ, հիմքեր, օրգանական նյութեր՝ սպիտակուցներ, նուլկեինաթթուներ, ածխաջրեր և նաև ճարպեր։
3. Բնութագրեք հիդրոֆիլ և հիդրոֆոբ նյութերը, բերեք օրինակներ։
Լավ լուծվող նյութերը կոչվում են հիդրոֆիլ, օրինակ՝ թթուներ, հիմքեր, ածխաջրեր, սպիտակուցներ և այլն։ Վատ, կամ ընդանրապես չլուծվող նյութերը կոչվում են հիդրոֆոբ նյութեր, նրանցից են՝ ճարպեր, թաղանթանյութ և այլն․

1․ Ի՞նչ նյութեր են կազմում կենդանի օրգանիզմի հիմնական բաղադրությունը։
ա) միայն ջուր
բ) օրգանական և անօրգանական նյութեր 
գ) միայն ճարպեր
դ) միայն պրոտեիններ

2․ Որո՞նք են օրգանական և անօրգանական նյութերի հիմնական տարբերությունները։
ա) օրգանականում միշտ կա ածխածին, անօրգանականում՝ ոչ 
բ) օրգանականը լուծվում է ջրում, անօրգանականը՝ ոչ
գ) օրգանականը հիդրոֆոբ է, անօրգանականը հիդրոֆիլ
դ) օրգանականը միայն բջիջներում է, անօրգանականը՝ ոչ

3․ Նշե՛ք կենդանի օրգանիզմում հանդիպող հիմնական օրգանական նյութերը։
ա) ջուր, աղեր
բ) ճարպեր, սպիտակուցներ, ածխաջրեր, նուկլեինաթթուներ 
գ) միներալներ
դ) աղեր և հանքային նյութեր

4․ Ի՞նչ է հիդրոֆիլ նյութը։
ա) ջրի հետ կապ չունեցող նյութ
բ) ջրի հետ լավ արձագանքող և լուծվող նյութ 
գ) ճարպային նյութ
դ) միայն օրգանական նյութ

5․ Ի՞նչ է հիդրոֆոբ նյութը։
ա) ջրի հետ լավ արձագանքող նյութ
բ) ջրում վատ լուծվող կամ անհաղթելի նյութ 
գ) սպիտակուց
դ) ածխաջուր