Category: Հայոց լեզու

Հայոց լեզու

1.Կետերը փոխարինի՛ր հարմար շաղկապով կամ դերանունով:

 Լեռնային հովիտներում գիշերը ձյուն է սպասվում, իսկ հովիտներում՝ անձրև:
Աշուն էր, զովաշունչ ու պայծառ աշուն, երբ սովորաբար լինում է Արարատյան դաշտում:
ջրերը ձյան հալոցքից կամ հորդառատ անձրևներից վարարում էին, դաշտում բնական ավազաններ էին գոյանում:
Կարդացի անունս մի ոտանավորի տակ և ինձ թվաց, թե իմ այդ ստորագրությունը ոսկե տառերով էր տպված:
ով մինն ուներ, տասն եմ արել:
Այն օրից, երբ գյուղ էր եկել, անցել էր ուղիղ մեկ ամիս:
Հյուրերին առաջնորդեց դեպի տաղավարը, եթե գտնվում էր բակի խորքում:
մեծահռչակ զորավար էր, որ երկրների կուսակալ:
երբ նույն ուղղությամբ չէին գնում,  միմյանց չէին հանդիպում:
ինչպես հնէաբանը, … թանգարանի տնօրենը նոր քննության գաղափարին չընդդիմացան:

 2. Տրված նախադասություններին երկրորդական նախադասություններ ավելացրու՝ դրանք տրվածներին կապելով  երբ, որ, թե, եթե, ինչպես, որովհետև, որպեսզի և այլ շաղկապներով ու շաղկապական բառերով:Օրինակ`
Մինչև կրակելն աղվեսները փախան:- Մինչև  կրակելն աղվեսները փախան, որովհետև անզգույշ շարժումից թփերը խշխշացին:

1. Խլեզները Մթնաձորում մարդուց չեն փախչում:-
Խլեզները Մթնաձորում մարդուց չեն փախչում, երբ մարդիկ բարի և անվնաս են թվում:
2. Վայրի անտառի պես էր անտառապահ Պանինը:-
Վայրի անտառի պես էր անտառապահ Պանինը, երբ նրան ջղայնացնում էին:
3. Արջը ոռնոցով մի ոստյուն էլ արեց:-
Արջը ոռնոցով մի ոստյուն էլ արեց, որովհետև մարդիկ նրան ջղայնացրել էին:
4. Մթնաձորում սկսվեց անհավասար մի կռիվ մարդու և գազանի միջև:-
Մթնաձորում սկսվեց անհավասար մի կռիվ մարդու և գազանի միջև, որպեսզի որոշեն թե քարանձավը ումն է:
5. Ջուրը բակի ջրհորից բերեք:-
Ջուրը բակի ջրհորից բերեք, որ սառը ջուր խմենք

3. Ըստ տրված կաղապարների՝  կազմի՛ր բարդ նախադասություններ:

Թեկուզ և, ամենասկզբից դու իմ դուրը չեկար, այնուամենայնիվ դու ինձ հաճելիորեն զարմացրեցիր:
Թեպետ նա քննությանը պատրաստվել էր, սակայն նա վախենում էր ընթացքից:
Չնայած որ բոլորը նրա դեմ էին տրամադրված, բայց նա կարոողացավ հաղթել:
Թեև բոլորը նրա կողմից էին, բայց և այնպես նա պարտվեց:

4. Ըստ տրված կաղապարների` կազմի՛ր բարդ նախադասություններ:

Եթե մասնակցում ես, ապա լրացրու այս թերթիկը:
Քանի որ անտառը շատ մեծ է, հետևաբար ճանապարհը երկար է:
Որովհետև նույնիսկ հարյուր անգամ ասելիլ չես հասկանում, ուստի ստիպված պետք է հազար անգամ ասեմ:
Քանզի այս գրքը մի շարք գեղտնիքներ ունի, ուրեմն պետք է մտածենք ինչպես դրանք բացահայտենք:

Վարժություն 1։ Յուրաքանչյուր շարքում գտնե՛լ մակբայը և նշել տեսակը։

1. արագորեն, դեպի, փայտե, անշուշտ ձևի մակբայ
2. ապա, մասին, լիովին, անշուշտ չափ ու քանակի մակբայ
3. եթե, որտեղ, ամենուր, այստեղ տեղի մակբայ
4. մյուս, բոլոր, ուր, հապճեպ ժամանակի մակբայ
5. ոչինչ, գրեթե, ինչ-որ, այսպես ձևի մակբայ
6. երբ, բայց, նախօրոք, յուրաքանչյուր ժամանակի մակբայ
7. միաձայն, ձայնավոր, հնչյուն, շառաչ ձևի մակբայ
8. ինչ-ինչ, փոքր-ինչ, ինչ, որտեղ չափ ու քանակի մակբայ
9. սա, բոլոր, մասամբ, յուրաքանչյուր չափ ու քանակի մակբայ
10. ողջ, ամբողջ, ամբողջովին, ոչ մի չափ ու քանակի մակբայ

Վարժություն 2։ Կազմե՛լ նախադասություններ՝ գործածելով տրված մակ-
բայները։
Հերոսաբար, մասամբ, փոքր-ինչ, ամենուրեք, լիովին։

Հերոսաբար փրկեց կրակում մնացած երեխային:
Մասամբ համաձայն եմ քո մտքի հետ:
Փոքր-ինչ հոգնած եմ պարապմունքից հետո:
Ամենուրեք ցփնված էր այդ բույրը:
Լիովին համաձայն եմ քեզ հետ:

3.. Դուրս գրել մակբայները և որոշել տեսակը:

Մարդկությունը վերջերս ամեն ինչ չէ, որ իմանում է իր մոլորակի մասին:
Վերջերս-ժամանակի մակբայ

Մինչև հիմա հայտնաբերում են դամբարաններ ու քաղաքներ:
Հիմա-ժամանակի մակբայ

Մոտ ժամանակներս կատարված հետազոտությունները ցույց են տվել, որ նորածին երեխաները չեն սիրում ջազը և սիրով լսում են քնքուշ երաժշտություն:
Մոտ ժամանակներս-ժամանակի մակբայ

Ճապոնական մի ընկերություն ուր որ է սկսելու է գրպանի հեռուստացույցների արտադրություն:
Ուր որ է-ժամանակի մակբայ

Սարքերն ասում էին, որ այսօր պիտի ուժեղ երկրաշարժ լիներ:
Այսօր-ժամանակի մակբայ

Զարմացած թագավորը դանդաղ նստեց գահին:
Դանդաղ-ձևի մակբայ

Սոված առյուծները զույգ-զույգ կանգնեցին նրա գահավորակի մոտ:
Զույգ-զույգ-ձևի մակբայ

Օդը կամաց-կամաց սկսեց սառչել, անձրևը հորդացավ:
Կամաց-կամաց-ձևի մակբայ

Նրանք ընկերներ էին և միասին շատ դժվար ճանապարհ էին անցել:
Դժվար-ձևի մակբայ

Զինվորները հրամանատարի կենացը հոտնկայս էին խմում:
Հոտնկայս-ձևի մակբայ

Մի ուլիկ ժայռից ցած ընկավ:
Ժայռից-տեղի մակբայ

Փահլևանները գյուղեգյուղ ընկած՝ ելույթներ էին ունենում:
Գյուղեյուղ-տեղի մակբայ

Կամակոր տղան դեսուդեն շպրտեց խաղալիքները:
Դեսուդեն-տեղի մակբայ

Հանրապետությունում տեղ-տեղ սպասվում են տեղումներ:
Տեղ-տեղ-տեղի մակբայ

Գզիրն ընկավ դռնեդուռ, էլ չթողեց տուն-կտուր:
Դռնեդուռ-տեղի մակբայ

Թափառաշրջիկը ամբողջովին թրջվել էր անձրևից:
Ամբողջովին-չափ ու քանակի մակբայ

Նա հաճախ է դասից բացակայում:
Հաճախ-ժամանակի մակբայ

Աշակերտները իսպառ մոռացել են գիրք կարդալը:
Իսպառ-ձևի մակբայ

Նրա ձայնը գրեթե չէր լսվում:
Գրեթե-չափ ու քանակի մակբայ

Լևոնին ամենևին չէր հետաքրքրում ուրիշի ասածը:
Ամենևին-չափ ու քանակի մակբայ

4.Հետևյալ մակբայները գործածեք բայի հետ։

Քաջաբար — քաջաբար օգնեց խեղճ աղջկան

աստիճանաբար — աստիճանաբար սկսում էր հասկանալ ամենինչ

օրեցօր — օրեցոր ավելի էր պայծառանում

խորապես — խորապես հիասթափված եմ քեզնից

շարունակ — շարունակ կրկնում էր նույն բանը

կուզեկուզ — կուզեկուզ քայլում էր իր հերևից

հավիտյան — հավիտյան սպասող աչքերից մի ծանր արցունք կաթաց

սրտանց — սրտանց ցավակցեցինք զոհվածի մորը

գյուղեգյուղ — գյուղեգյուղ թափառում ենք

լռելյայն-

բերնեբերան-

արագ-արագ-

վերջնականապես-

հոտնկայս-

ներքուստ

շատ-շատ

5.Հետևյալ մակբայները գործածել բայերի հետ, գրել մակբայի տեսակը։
Հանկարծակի կաթված-ձև
գյուղեգյուղ ճամփա-տեղ
դեսուդեն փնտրել-տեղ
լրջորեն լսել-ձև
մեն-մենակ սպասել-ձև
միաձայն քվիարկել-ձև
ամբողջովին լռել-չափ-քանակ
տարեցտարի տեսնվել-ժամանակ
անմիջապես վերցնել-ժամանակ
ագահաբար կրծել-ձև
հաճախակի դիտել-ժամանակ
խումբ-խումբ քայլել-ձև
արագ-արագ վազել-ձև
վերջիվերջո որոշեց-ժամանակ
հոտնկայս լսել-ձև
ներքուստ հավատալ-ձև
նյութապես օգնել-ձև

6.Տրված ածականներից ածանցների միջոցով կազմել մակբայներ։

քնքուշ-քնքշորեն
չար-չարացած
համեստ-համեստորեն
դաժան-դաժանորեն
վայրագ-վայրագորեն
մեղմ-մեղմորեն
խիզախ-խիզախորեն
քաջ-քաջորեն
վեհ-վեհորեն
անշեղ-անշեղորեն
խոնարհ-խոնարհված
մարդկային-մարդկայնորեն
լուրջ-լրջորեն
ագահ-ագահորեն

7.Գտնել մակբայները, որոշել տեսակը։

Այստեղ օդն այնքան խեղդուկ էր, որ մարդիկ հազիվ կարողանում էին շունչ քաշել։ Շշնջյունները վայրկենաբար ընդհատվեցին։ Բժիշկը կամացուկ հայտնեց նրան որդու ժամանման լուրը։ Նա տխրում էր մենակ, առանց զավակների։ Թվում է, թե վաղուց, շատ վաղուց է բաժանվել նրանցից և կարծես անջատված է նրանցից հավիտյան։

Այստեղ-տեղ, հազիվ-ձև, վայրկեանաբար-ժամանակ, կամացուկ-ձև, առանց-ձև, վաղուց-ժամանակ, անջատված-ձև:

1․ Նախադասությունների ճիշտ հաջորդականությունը գտի´ր և տեքստը վերականգնի´ր:
Այնտեղ այս ահավոր ծույլը փուշ, ճյուղ, կաթնախոտ ու տատասկ էր ուտում: Ձին գնաց ու պատմեց մարդուն: Ուղտը շատ ծույլ էր, մարդու մոտ աշխատել չէր ուզում ու աշխատանքից խուսափելու համար ապրում էր Ոռնացող անապատում: Հետո շունն ու եզը հերթով եկան: Ուղտը պատաս­խանեց.
-Ո՜ւզ, ո՜ւզ:
Ուղտը նրանց էլ միայն «ուզ» ասաց: Մի երկուշաբթի առավոտ ձին՝ թամբը մեջքին, սանձը բերանին, եկավ մոտն ու ասաց.
-Ո´ւղտ, ա´յ ուղտ, դո´ւրս արի ու մեզ նման աշխատի´ր:
Հենց այդ «ուզն» էլ նրան պատիժ դարձավ. դրանից մեջքին կուզ աճեց:

Ուղտը շատ ծույլ էր, մարդու մոտ աշխատել չէր ուզում ու ախատանքից խուսափելու համար ապրում էր Ոռնացող անապատում: Այնտեղ այս ահավոր ծույլը փուշ, ճյուղ, կաթնախոտ ու տատասկ էր ուտում: Մի երկուշաբթի առավոտ ձին՝ թամբը մեջքին, սանձը բերանին, եկավ մոտն ու ասաց.
-Ո´ւղտ, ա´յ ուղտ, դո´ւրս արի ու մեզ նման աշխատի´ր:
Ուղտը պատաս­խանեց.
-Ո՜ւզ, ո՜ւզ:
Ձին գնաց ու պատմեց մարդուն: Հետո շունն ու եզը հերթով եկան: Ուղտը նրանց էլ միայն «ուզ» ասաց:
Հենց այդ «ուզն» էլ նրան պատիժ դարձավ. դրանից մեջքին կուզ աճեց:
2․Տրված բառերի իմաստները արտահայտի´ր բառակապակցություններով:
Օրինակ՝ դարավերջ — դարի վերջը
աշխատասենյակ — աշխատելու համար նախատեսված սենյակ:
Գառնարած — գառներ արածեցնող
բարեսիրտ — բարի սիրտ ունեցող
չարամիտ — չար մտքեր ունեցող
լեռնագագաթ — լեռան գագաթ
արա­գահոս — արագ հոսող
հարթավայր — հարթ տարածություն
աստղագիտություն — աստղերի գիտություն
3․Նախադասություններն ավարտի´ր:
Մի մարդ շուկայից ոչ թե ձեռնասուն կաքավ գնեց, այլ սովորական կաքավ։
Սի մարդ շուկայից ձեռնասուն կաքավ գնեց, ուրեմն
Մի մարդ շուկայից ձեռնասուն կաքավ գնեց, իսկ իր ընկերը՝ աղավնի։
Մի մարդ շուկսայից ձեռնասուն կաքավ գնեց, որպեսզի նրան ձեռքից կերարի։
Մի մարդ շուկայից ձեռնասուն կաքավ գնեց, որովհետև նա թռչուններին շատ է սիրում։
Մի մարդ շուկայից ձեռնասուն կաքավ գնեց, որը
Մի մարդ շուկայից ձեռնասուն կաքավ գնեց, որից
Մի մարդ շուկայից  ձեռնասուն կաքավ գնեց,  որին իր ընկերոջն է նվիրելու։
Մի մարդ շուկայից  ձեռնասուն կաքավ գնեց, երբ
Սի մարդ ձեռնասուն կաքավ գնեց այնտեղից, որտեղից աղավնի էր գնել։
Մի մարդ շուկայից ձեռնասուն կաքավ գնեց, թեև
4․Տրված գոյականներին ածանցներ ավելացրո´ւ և կազմի´ր ածականներ:
Սիրտ, վախ, քար,  մայր, երկինք, արև, փայտ, լեռ(ն), փողոց, երկաթ, օդ, ծաղիկ, եղբայր, ոսկի, արծաթ, ծով, Ամերիկա, Ֆրանսիա, Գերմանիա:
5. Երկու հետևություններից ո՞րն ես ճիշտ հա­մարում: Պատասխանդ պատճառաբանի´ր:
Կոշիկի եվրոպական հայտնի մի ֆիրմա իր աշխատակիցներից երկուսին Աֆրիկա ուղարկեց, որ պարզի, թե իր կոշիկներն այնտեղ կարո՞ղ Է վաճառել: Շուտով գործուղվածներից  մեկը հայտնեց. «Կոշիկ արտահանելու ոչ մի հեռանկար չկա. այստեղ բոլորը բոբիկ են քայլում»: Մյուսը  դրությունն այլ կերպ գնահատեց. «Հեռանկարները հիանալի են. բոլորը  բոբիկ են քայլում»:
6. Փակագծերում տրված բայերը գրի´ր պահանջված ձևով:
Ծարավ ագռավը թռավ կճուճի մոտ ջուր խմելու: Կտու ցը ջրին որ չհասավ, (փորձել) կճուճը թեքել: Բայց կճուճն ամուր կանգնել էր տեղում, ու ագռավը թեքել չկարողացավ: Նա մի քիչ (մտածել)ու մանր քարեր (լցնել) կճուճի մեջ: Ջուրը (բարձրանալ), (հասնել)կճուճի բերանին: Ու ագռավը հագեցրեց ծարավը:
7․Շարունակի´ր.
Գարնանային պայծառ առավոտ էր: Քարին նստած, աչքս՝ նորածիլ կանաչի մեջ ոսկեդեղինով վառվող մի խատուտիկի, մտածում էի: Օդում թռչունների առավոտյան աղմուկն էր: Բացատում ոչ մի շարժում չկար:
Հանկարծ անտառից հարվածների ձայն լսվեց․․․

1․ Նախադասությունների ճիշտ հաջորդականությունը  գտի´ր և տեքստը վերականգնի´ր:

Այնտեղ այս ահավոր ծույլը փուշ, ճյուղ, կաթնախոտ ու տատասկ էր ուտում: Ձին գնաց ու պատմեց մարդուն: Ուղտը շատ ծույլ էր, մարդու մոտ աշխատել չէր ուզում ու աշխատանքից խուսափելու համար ապրում էր Ոռնացող անապատում: Հետո շունն ու եզը հերթով եկան: Ուղտը պատաս­խանեց.

-Ո՜ւզ, ո՜ւզ:

Ուղտը նրանց էլ միայն «ուզ» ասաց: Մի երկուշաբթի առավոտ ձին՝ թամբը մեջքին, սանձը բերանին, եկավ մոտն ու ասաց.

-Ո´ւղտ, ա´յ ուղտ, դո´ւրս արի ու մեզ նման աշխատի´ր:

Հենց այդ «ուզն» էլ նրան պատիժ դարձավ. դրանից մեջքին կուզ աճեց:

2․ Տրված  բառերի իմաստները արտահայտի´ր բառակապակցություններով:

Օրինակ՝ դարավերջ — դարի վերջը,

աշխատասենյակ — աշխատելու համար նախատեսված սենյակ:

Գառնարած, բարեսիրտ, չարամիտ,  լեռնագագաթ, արա­գահոս, հարթավայր, աստղագիտություն:

3․Նախադասություններն ավարտի´ր:

Մի մարդ շուկայից ոչ թե ձեռնասուն կաքավ գնեց , այլ

Սի մարդ շուկայից  ձեոնասուն կաքավ գնեց, ուրեմն

Մի մարդ շուկայից ձեռնասուն կաքավ գնեց, իսկ

Մի մարդ շուկսայից ձեռնասուն կաքավ գնեց, որպեսզի …
Մի մարդ շուկայից ձեռնասուն կաքավ գնեց,  որովհետև…

Մի մարդ շուկայից ձեոնասուն կաքավ գնեց, որը…..
Մի մարդ շուկայից ձեռնասուն կաքավ գնեց, որից….
Մի մարդ շուկայից  ձեռնասուն կաքավ գնեց,  որին…

Մի մարդ շուկայից  ձեռնասուն կաքավ գնեց, երբ

Սի մարդ  ձեոնասան կաքավ գնեց այնտեղից, որտեղից

Մի մարդ շուկայից ձեռնասուն կաքավ գնեց, թեև…

4․ Տրված գոյականներին  ածանցներ ավելացրո´ւ և կազմի´ր ածականներ:

Սիրտ, վախ, քար,  մայր, երկինք, արև, փայտ, լեռ(ն), փողոց, երկաթ, օդ, ծաղիկ, եղբայր, ոսկի, արծաթ, ծով, Ամերիկա, Ֆրանսիա, Գերմանիա:

5. Երկու հետևություններից ո՞րն ես ճիշտ հա­մարում: Պատասխանդ պատճառաբանի´ր:

Կոշիկի եվրոպական հայտնի մի ֆիրմա իր աշխատակիցներից երկուսին Աֆրիկա ուղարկեց, որ պարզի, թե իր կոշիկներն այնտեղ կարո՞ղ Է վաճառել: Շուտով գործուղվածներից  մեկը հայտնեց. «Կոշիկ արտահանելու ոչ մի հեռանկար չկա. այստեղ բոլորը բոբիկ են քայլում»: Մյուսը  դրությունն այլ կերպ գնահատեց. «Հեռանկարները հիանալի են. բոլորը  բոբիկ են քայլում»:

6. Փակագծերում տրված բայերր գրի´ր պահանջված ձևով:

Ծարավ ագռավը թռավ կճուճի մոտ ջուր խմելու: Կտու ցը ջրին որ չհասավ, (փորձել) կճուճը թեքել: Բայց կճուճն ամուր կանգնել էր տեղում, ու ագռավը թեքել չկարողացավ: Նա մի քիչ (մտածել)ու մանր քարեր (լցնել) կճուճի մեջ: Ջուրը (բարձրանալ), (հասնել)կճուճի բերանին: Ու ագռավը հագեցրեց ծարավը:

7․ Շարունակի´ր.

Գարնանային պայծառ աոավոտ էր: Քարին նստած, աչքս՝ նորածիլ կանաչի մեջ ոսկեդեղինով վառվող մի խատուտիկի,  մտածում էի: Օդում թռչունների առավոտյան աղմուկն էր: Բացատում ոչ մի շարժում չկար:

Հանկարծ անտառից հարվածների ձայն լսվեց․․․

1. Ընդգծե՛ք կրավորական սեռի 3 բայ.
ա) երեսապատվել, անպատվել, կախարդվել, համարձակվել, գժտվել, անջատվել
բ) ուշաթափվել, զինաթափվել, չքվել, լքվել, թեքվել, գգվել
գ) հարմարվել, համարվել, սիրվել, գժվել, զբաղվել, շարժվել,
դ) կազմվել, հաշտվել, նկատվել, հաջողվել, վիճակվել, արձակվել
ե) նետահարվել, խելագարվել, մերժվել, հրաժարվել, երդվել, խզվել
զ) ճարահատվել, շրջապատվել, հիասթափվել, բեռնաթափվել, խելագարվել, փառաբանվել
է) զզվել, պոկվել, թոթվել, մխիթարվել, ընդհարվել, պրկվել
ը) զարկվել, թաքնվել, քննարկվել, բնակվել, վհատվել, ավարտվել
թ) պապանձվել, մոլորվել, տարվել, նշվել, հրճվել, քշվել
ժ) հակառակվել, կործանվել, ուսումնասիրվել, սխալվել, ավերվել, գրկախառնվել 
2. Ընդգծե՛ք չեզոք սեռի 3 բայ.
ա) շոշափել, սարսափել, խարխափել, ընդգրկել, ծվատել, ծագել
բ) երևալ, որսալ, երերալ, փութալ, գիտենալ, ուրանալ
գ) սիրահարվել, արագացվել, հարձակվել, մանրացվել, շաղափվել, հպատակվել
դ) բարձել, տրոփել, տեսնել, թոթափել, հանգել, վարարել
ե)զայրանալ, հասկանալ, հերոսանալ, հագենալ, շշնջալ, ափսոսալ
զ) նորոգվել, հնազանդվել, գանգատվել, օրորվել, ողողվել, թոթովել
է) սովել, գովել, ժողովել, ծարավել, մլավել, նզովել 
3. Ընդգծե՛ք կրավորական ածանցով 3 բայ.
ա) չվել, ցրվել, տրոհվել, խռովել, թաթավել, համալրվել
բ) հոլովել, երկատվել, հաշվել, հմայվել, կռվել, շնորհվել
գ) կռահվել, բարելավել, ապահովել, բաղդատվել, արյունոտվել, հովվել 
4. Ընդգծե՛ք ներգործական սեռի 3 բայ.
ա) ննջել, գլորել, վազել, պատմել, տխրել, թրջել
բ) տրտնջալ, կարդալ, մրմնջալ, խրխնջալ, աղալ, ճռճռալ
գ) հասնել, ոստնել, գտնել, լինել, մեկնել, անել
դ) իմանալ, լողանալ, հղանալ, ծուլանալ, հեռանալ, մոռանալ
ե) փնչացնել, քնեցնել, խռմփացնել, փչացնել, ճռճռացնել, ծպպացնել
զ) կամենալ, վախենալ, ունենալ, ուզենալ, պարծենալ, մոտենալ
է) վերցնել, զարթնել, հանգցնել, սավառնել, մտնել, հարցնել 
5. Փակագծերում տրված տարբերակներից ընդգծե՛ք տվյալ նախադասությանը համապատասխանողը.
ա. Ինչ (վերաբերում, վերաբերվում) է ձեզ, դուք կարող եք ձեր գործը հանգիստ շարունակել:
բ. Մենք հակընդդեմ հայց ենք ներկայացրել դատարանին, որ մեզ նույնպես (տուժված, տուժած) կողմ ճանաչեն:
գ. Ձեռքերս ցրտից (ճաքճքվել, ճաքճքել) են, և դժվար է նույնիսկ լվացվելը:
դ. Սանդուղքով իջնելիս միշտ բազրիքից (բռնի՛ր, բռնվի՛ր), որ չսայթաքես:
ե. Ասում է, որ ինձնից (խռովել, խռովվել) է և այլևս չի ուզում ինձ տեսնել:
զ. Երեկվանից չի հաջողվում մեր թղթակցի հետ (կապնվել, կապվել) և նորություններ իմանալ Արցախից:

1. Ո՞ր շարքի բոլոր բայերն են ա խոնարհման:

1) չեն անշարժացել, շատացող, բարձրացա, վարձած

2) եկած, չեմ մոռանա, արածում է, պիտի գնայիր

3) տված, հասա, կկայունանա, խաղացած

4) դարձող, լեռնանում են, ժպտում եմ, դիմացել է

2. Ո՞ր շարքի բոլոր բայերն են ա խոնարհման:

1) դարձե՛ք, ելա, կջանամ, մի՛ տուր

2) մոռացել եմ, պիտի կարդայինք, ցնծաց, կտոկան

3) կերանք, հոգացող, բարձրացավ, տալիս է

4) պիտի խաղա, ցնցեց, ջանում է, ցոլցլաց

3. Ո՞ր շարքի բոլոր բայերն են ա խոնարհման:

1) մի՛ եկ, հասկացել եմ, զայրացել է, տվեց

2) ասաց, տո՛ւր, դարձի՛ր, դողաց

3) պիտի հուսանք, թողել եմ, գալիս է, վշշում է

4) եղա, հավատալ, խոսող, զղջում է

4. Ո՞ր շարքի բոլոր բայերն են ե խոնարհման:

1) չեն շարժվում, շատանում է, հիշեցի, պարում է

2) հեռացել են, շտապեցի, գովերգեցին, պիտի խոսեիր

‘3) փակցրած, եղավ, կերանք, վառված

4) վազեց, պատկերելու էր, գոհացի՛ր, կդիմադրի

5. Ո՞ր շարքում դերբայական ձևի սխալ կազմություն կա:

1) թռչելիս, կարոտած, դիպչող, մոտեցած

2) նստեցնել, սառչած, ուրախացող, խմեցնել

3) փախչելիս, սառչող, կպած, աշխատեցնել

4) փրկված, շփոթեցնել, կառչող, խոսող

6. Ո՞ր նախադասության մեջ դերբայական սխալ ձև կա:

1) Արշակը փորձել էր Զինայի հետ փախչել արտասահման, բայց ոստիկանությունը նրան բռնել էր և տեղեկացրել Սմբատին:

2) Սարի լանջին բուսած մանուշակները բացել էին աչիկները և ժպտում էին արևին:

3) Բժիշկը պատվիրել էր օրը երկու անգամ դեղ կաթացնել հիվանդի աչքերի մեջ:

4) Գարնանային արևը հալեցրել էր ձյունը, ու վարարած գետերը դուրս էին եկել իրենց ափերից:

7. Ո՞ր նախադասության մեջ դերբայական սխալ ձև կա:

1) Երբ փորձում էի նրան հիշեցնել տված խոստումները, չլսելու էր տալիս:

2) Դաշտի խաղաղության մեջ քնքշորեն բուրացող ծաղիկները մի պահ մեղմեցին նրա հոգու ցավը:

3) Անծայրածիր հեռուներում աստիճանաբար մգացող լեռների սուր կատարները ահարկու տպավորություն էին թողնում:

4) Կարդալիս հանկարծ զգում էի, որ կտրվել եմ իրականությունից ու դարձել գրքի հերոսների ուղեկիցը

8. Ո՞ր նախադասության մեջ դերբայական սխալ ձև կա:

1) Երկրաշարժից տուժած մարդկանց օգնության ձեռք մեկնեց ողջ աշխարհը:

2) Խանութի բացման օրը բոլոր հյուրերին նվիրեցին խոնավեցնող քսուքներ:

3) Կապտավուն նժույգ հեծած ձիավորը ընթանում էր լարված և ուշադիր:

4) Շատ կարդալուց աչքի լույսը պակասել էր, ու ջահել օրերի նման այլևս մի քանի օրում մի գիրք չէր կարողանում ավարտել:

9. Ո՞ր նախադասության մեջ դերբայական սխալ ձև կա:

1) Անձրևի կաթած տեղը մի մեծ խոռոչ էր բացվել:

2) Մթության մեջ խարխափելով` փոքրիկներն առաջ էին շարժվում ու հանկարծ իրար կպնելիս սարսափած ճչում էին ու կծկվում:

3)Երեխայի համար գնեցինք հեքիաթներ պատմող մի տիկնիկ և խոսող շնիկ:

4) Ես ամեն կերպ փորձում էի զգույշ դիպչել նրա վերքին, որպեսզի ցավ չպատճառեի:

10. Ո՞ր նախադասության մեջ դերբայական սխալ ձև կա:

1) Ապրելուց քաղցր է մեռնել քեզ համար:

2) Որևէ բան մտածելիս նա սովորաբար ձեռքը դնում է ճակատին:

3) Քայլելուց դիմացդ էլ չես նայում, դրա համար էլ հաճախ ես սայթաքում:

4) Այսքան մտածելուց գլուխս պայթում է:

11. Ո՞ր նախադասության մեջ դերբայական սխալ ձև չկա։

1) Եթե ես ցանկանայի փախնել, ոչ ոք ինձ չէր խանգարի:

2) Այդ միջադեպը քարոզարշավի վրա ոչ մի ազդեցություն էլ չի կարող թողել:

3) Ինքն ասաց, որ շատ կարդալուց վնաս չկա:

4) Այդ մարդը ուտելուց միշտ խոսում էր և ծիծաղում:

12. Ո՞ր նախադասության մեջ բայի խոնարհման սխալ ձև չկա:

1) Ալիքները հսկա սառցաբեկորները թռցրեցին դեպի ծովի խորքը:

2) Սարի հետևում հանգչել էին վերջին շողերը, երբ մենք շարժվեցինք դեպի վրանները:

3) Ծովի մեղմօրոր ալիքները դիպչեցին նրա մերկ սրունքներին, և նա սրթսրթաց:

4) Մի պահ միայն գրավվելով լուսնկա երեկոյով` թագուհին դարձյալ խորասուզվեց մտքերի օվկիանոսում:

13. Ո՞ր նախադասության մեջ պատճառական բայի կազմության սխալ ձև կա:

1) Երբեմն նստում էր դիմացս և խոսեցնում մեր սարերից ու լսում էր թաքուն համակրանքով:

2) Գրողի ներկայացրած մարդկային աշխարհում իշխում է գեղեցիկը:

3) Հետո տիրացուին գրել է տալիս այդ երեք անունները` նրան ուրիշ ոչինչ չհայտնելով:

4) Առաջին բուժօգնություն ցույց տալու ժամանակ պետք է անշարժեցնել վնասված վերջույթը:

14. Ո՞ր նախադասության մեջ դերբայի կամ ձևաբայի (կախյալ դերբայի) սխալ ձև չկա։

1) Դատարանը տուժվածից ցուցմունք վերցրեց կատարվածի վերաբերյալ:

2) Շատ անսպասելի կորում է նաև տիկնոջ վերջին հույսը:

3) Դեմքի թարմ գույնը պահպանելու համար մաշկը պետք է շարունակ խոնավացնել։

4) Ջրի ցայտերը դիպչում են ապակուն ու անմիջապես սառում:

.Ընդարձակի՛ր տեքստը՝ գրելով համապատասխան լրացումներ:

Լավ երեկո էր: Գեղեցիկ երկնքում մայր էր մտնում արևը: Զարդարված փողոցներում ու Ծառերով և գեղեցիկ խոտերով պատված այգիներում զբոսնում են երիտասարդները: Հանկարծ փչեց ուժեղ քամին: Քիչ անց սկսվեց … անձրև, ուժեղ քամին դարձավ ավելի, ուժեղ փոթորիկ: Որոտաց հզոր կայծակը, և գեղեցիկ օրը մռայլվեց:

2. Բառակազմության ենթարկի՛ր հետևյալ բառերը: (Ուշադրություն դարձրու բառերի գրության ձևին. սովորի՛ր)

1. վայրէջք-վայր-էջ-ք։
2. երբևէ-երբ-և-է։
3. երբևիցե-երբ-և-իցե։
4. վարդազգի-վարդ-ազգի։
5. մարդկային-մարդ-կայ-ին։
6. ամենաէական-ամենա-էական։
7. բազմերանգ-բազ-մեր-անգ։
8. ծովեզր-ծով-եզր։
9. մանրէ-մանր-ր։
10. նորեկ-նոր-եկ։
11. վերելք-վեր-ելք
12. լայնէկրան-լայն-էկրան։
13. կիսաեփ-կիս-աեփ
14. խմբերգ-փմբ-երգ
15. էակ-է-ակ
16. իշուկ-իշ-ուկ
    
    3. Հարցում արտահայտող բառի փոխարեն պահանջվող ձևով գրի՛ր թանգարան բառը:
    
    Տարիներ շարունակ (թանգարանը) սիրով ընդունում էր այցելուներին:
    (թանգարանի) տնօրենը ոգևորվել էր նոր գտածոյով:
    Չի կարողանում կտրվել իր ստեղծած (թանգարանից:
    Ինչքա՜ն ենք հպարտանում ձեռագիր մատյանների (թանգարանով):
    (թանգարանում) ամեն ինչ նույնն էր, տարիներն այնտեղ ոչինչ չէին փոխել:
    
    4.Փակագծում տրված գոյականները համապատասխանեցրու նախադասությանը:
    Ոչ մի քայլ չի կարողանում անել առանց (օգնության):
    Մարզիկը հանդիսատեսների (համակրանքից) բացի գավաթն էլ շահեց:
    Ռադիոընդունիչ և թթվածնի բալոններ կային (տակառների) մեջ:
    Բոլոր ծովերը կապվում են (օվկիանոսներ) հետ:
    Ըստ (օրինակկի)՝ տասը նախադասություն գրեցի:
    Պարզվում է, որ ձկներին դեպի (ցանցը) են հրապուրում զանազան ձայներո

Անկատար ձևաբայ- ում-երգում, խաղում
Վաղակատար ձևաբայ-ել- երգել, խաղացել
Ապակատար ձևաբայ-/ել/ու, /ալ/ ու- երգելու, խաղալու
Ժխտական ձևաբայ- ի,ա -/չի/, երգի, խաղա

Կազմել հետևյալ բայերի անկատար, վաղակատար, ապակատար, ժխտական ձևաբայերը՝
աշխատել-աշխատում-աշխատել-աշխատելու-աշխատի,
կարդալ-կարդում-կարդալ-կարդալու-կարդա,
մեռնել-մեռնում-մեռնել-մեռնելու-մեռի,
հանգչել-հանգչում-հանգչել-հանգչելու-հանգի,
վախենալ-վախենում-վախենալ-վախեցի-վախեցավ,
զարմանալ-զարմանում-զարմացել-զարմանալու-զարմացի,
զարմացնել-զարմացնում-զարմացնել-զարմացնելու-զարմացի,
մոտեցնել-մոտենում-մոտեցնել-մոտեցնելու-մոտեցի,
փախցնել-փախնում-փախցնել-փախցնելու-փախցրու,
կտրտել-կտրատում-կտրատել-կտրատելու-կտրատի,
հուզվել-հուզվում-հուզվել-հուզվելու-հուզվի:

Կազմածդ ձևաբայերը խոնարհել սահմանական եղանակի անկատար ներկա, անկատար անցյալ, վաղակատար ներկա , վաղակատար անցյալ, ապակատար ներկա, ապակատար անցյալ ժամանակային ձևերով: Օրինակ՝ ուզում/ խաղում/ եմ, ես, է, ենք, եք, են- անկատար ներկա. ուզում էի, էիր, էր, էինք, էիք, էին- անկատար անցյալ: Ուզել / խաղացել/ եմ, ես, է, ենք, եք, են- վաղակատար ներկա. խաղացել էի, էիր, էր, էինք, էիք, էին- վաղակատար անցյալ: Ուզելու / խաղալու/ եմ, ես, է, ենք, եք, են- ապակատար ներկա. ուզելու / խաղալու/ էի, էիր, էր, էինք, էիք, էին- ապակատար անցյալ:

1․Ընդգծե՛ք բայի 5 անդեմ ձև.

ա) սիգալ, ծավալ, ողբալ, անկյալ, ձնհալ, հոգալ, դնչկալ, կապալ, փռթկալ, կչկչալ
բ) դավել, խոցեն, լարած, թվեմ, կատվեն, նավել, կարի, գրող, սուրա, սիրելիս
գ) ողբաց, հարբած, գրբաց, դարձված, աստված, տարած, խոզարած, հորած, կորած, կասկած

2․Ընդգծե՛ք բայի 5 դիմավոր ձև.

ա) մորթին, մկկան, հուսար, կոմիսար, վարի, վայրի, տեսա, փեսա, դիր, ընտիր
բ) ելաք, սլաք, հավաք, հանգաք, զնգաք, զանգակ, ամուրի, ավերի, ասա, կաթսա
գ) գնաց, քնած, երբեք, անարժեք, մարի, մորի, արա՛, քուրա, կոթող, թո՛ղ, ա՛ռ, վառ
դ) կոտեմ, կուտեմ, համեմ, հանեմ, դրժեմ, դժխեմ, խոհեմ, խորհեմ, նսեմ, լսեմ

3․ Ընդգծե՛ք հարակատար դերբայի 3 ձև.

ա) երգող, գրկած, նստոտել, բազմած, հրավիրված, կռվելիս, լրագրող
բ) քնեած, հանգած, միգամած, խմած, համատարած, կոտորած
գ) հայահալած, չնայած, տավարած, հատած, գործած, հասարակած
դ) տխրամած, փախած, վարկած, նշանած, խորոված, անկասկած

4․Ընդգծե՛ք ենթակայական դերբայի 3 ձև.

ա) փոքրացող, այգացող, կարճափող, շոշափող, սևաքող, շաղափող
բ) անսքող, ամոքող, բանթող, քերթող, թևալող, տապալող
գ) բանագող, դրվագող, քանդող, դոնդող, եռակող, ծաղկող

5․Ընդգծե՛ք համակատար դերբայի 3 ձև.

ա) պաշտելիս, ասուլիս, պտղամիս, հազալիս, օազիս, բանալիս
բ) ավետիս, ածելիս, հասպիս, հայելիս, մեղրամիս, թնդալիս

6․Ընդգծե՛ք ներկա ժամանակին վերաբերող 3 բայաձև.

ա) գտնում եմ, եկել ենք, տալիս ես, պետք է ասեմ, չենք դնում, չեմ խաղալու
բ) չեմ ասի, չարժի, գնա՛, գալիս է, չիմացար, ի սպաս եմ դնում
գ) ունես, չի տալիս, մոտեցրել է, չեմ երդվելու, չեք ասում, չգաս
դ) թույլ տալի՞ս ես, բազում էին, չէ, շունչ առա, չի պատկերացնում, կգամ
ե) չի գնա, չունեմ, չհարելիս, չքվում է, գլուխ մի տար, չեն գալիս

7․ Ընդգծե՛ք անցյալ ժամանակին վերաբերող 3 բայաձև.

ա) թեքենք, կոտրել ենք, գտա, չեմ մտնի, ի վիճակի չեմ, պիտի գնայի
բ) չի լալիս, կար, մի տեսեք, լալիս էր, մեղրամիս է, կտար
գ) խաղացինք, չի կարելի, դդում ես, վերցնեիր, եկել եմ, ներկա է

8․ Ընդգծե՛ք ապառնի ժամանակին վերաբերող 3 բայաձև.

ա) չեմ հասկացել, մի՛ գնա, կամ, կտրտմես, հատում եմ, կարելու եք
բ) համեղացրու, զատվել են, արշավեմ, անհատնում են, ասուլիս է, բեր

գ) վեր չեմ կենում, պիտի մնամ, վրա են տալիս, մի գնեք, ասա, չկամ

9․ Ընդգծե՛ք առաջին դեմքի 3 բայաձև.

ա) չմտնեն, ծարավ եմ, դիմադրեինք, չափեիք, գնա, պրծա
բ) հասանք, մոռացաք, գրվելու եմ, ծարավի, իմանայի, չեն խոսել

10․Ընդգծե՛ք երկրորդ դեմքի 3 բայաձև.

ա) հասկացար, ասա, գտա, վերցրու, մտներ, հարցնենք

բ) տպեցիր, բարձեր, բարձրացանք, եկաք, խոսի, արի

11․Ընդգծե՛ք երրորդ դեմքի 3 բայաձև.

ա) եռաց, կա՛ց, գրավ, գտավ, առարկեցին, կացին
բ) հեռացար, կտար, պոկեց, տարեց, մոտեցավ, տուր
գ) կանչեր, դնչեր, կարածի, կատարածի, մնա, ենթամնա

Անորոշ դերբայ-ել,ալ-երգել, խաղալ

Ենթակայական դերբայ- ող, ացող-երգող, խաղացող

Հարակատար դերբայ-ած, ացած-երգած, խաղացած

Համակատար դերբայ-իս /ելիս, ալիս/- երգելիս, խաղալիս

Սրանք հայերենի անկախ դերբայներն են։ Անկախ են կոչվում, որովհետև գործածվում են նախադասության մեջ ինքնուրույն՝ առանց օժանդակ բայի։

1․Կազմիր հետևյալ բայերի անորոշ, ենթակայական, հարակատար և համակատար դերբայները՝

Անորոշ դերբայ-/ել,ալ/-սիրել, գրել, կարդալ, գնալ, փախչել, գտնել, մոտենալ, հարստանալ, թռչել, վախեցնել, հանգչել, հանգցնել, եռացնել, եռալ, սիրվել, գտնվել, թռչկոտել, կտրատել։

Ենթակայական դերբայ-/ող, ացող/-սիրող, գրող, կարդացող, գնացող, փախչող, գտնող, մոտեցող, հարստացող, թռչող, վախեցնող, հանգչող, հանգցնող, եռացնող, եռացող, սիրվող, գտնվող, թռչկոտող, կտրատող։

Հարակատար դերբայ-/ած, ացած/-սիրած, գրած, կարդացած, գնացած, փախած, գտած, մոտեցած, հարստացած, թռած, վախեցրած, հանգած, հանգցրած, եռացրած, երացրած, սիրված, գտնված, թռչկոտած, կտրատած։

Համակատար դերբայ-իս /ելիս, ալիս/- սիրելիս, գրելիս, կարդալիս, գնալիս, փախչելիս, գտնելիս, մոտենալիս, հարստանալիս, թռչելիս, վախեցնելիս, հանգչելիս, հանգցնելիս, եռացնելիս, եռալիս, սիրվելիս, գտնվելիս, թռչկոտելիս, կտրատելիս։

2․ Բակունցի Լառ- Մարգարը պատմվածքից դուրս գրիր անկախ դերբայները, որոշի՛ր խոնարհման տիպը /ա,ե/։

ջրելն-ջրել-ե խոնարհում
խանձված-խանձվել-ե խոնարհում
քայլում-քայլել-ե խոնարհում
գցում-գցել-ե խոնարհում
լինի-լինել-ե խոնարհում
թվում-թվալ-ա խոնարհում
արած-անել-ե խոնարհում
սպասում-սպասել-ե խոնարհում
կապելիս-կապել-ե խոնարհում
գնում-գնալ-ա խոնարհում
հասներ-հասնել-ե խոնարհում
չորացած-չորանալ-ա խոնարհում
ճաքճքած-ճաքճքել-ե խոնարհում
ծծում-ծծել-ե խոնարհում
գալիս-գալ-խոնարհում չունի
հանում-հանել-ե ա խոնարհում
ուներ-ունենալ-ա խոնարհում
կապելուց-կապել-ե խոնարհում
պառկում-պառկել-ե խոնարհում
անում-առնել-ե խոնարհում
ննջում-ննջել-ե խոնարհում
հասներ-հասնել-ե խոնարհում
կենում-կենալ-ա խոնարհում
պառկում-պառկել-ե ա խոնարհում
տալիս-տալ-խոնարհում չունի
քաշում-քաշել-ե խոնարհում
ասում-ասել-ե խոնարհում
կարողանում-կարողանալ-ա խոնարհում
անցնել-ե խոնարհում
կանգնում-կանգնել-ե խոնարհում

3․ Առաջին վարժության բայերից ընտրիր հինգը, դրանց անորոշ, ենթակայական, հարակատար և համակատար դերբայներով կազմիր նախադասություններ։

Անորոշ դերբայ- Տղան ոզում էր հարաստանալ։

Ենթակայական դերբայ- Տղան գետնից փող գտավ և գոհ ու հարստացած գնաց տուն։

Հարակատար դերբայ- այս մարդը աշխարում ամենա արագ հարստացող մադկացինց մեկն է։

Համակատար դերբայ-տղան հարաստանալիս բացեց իր սեփական առեվտրի կտրոն։