1. Ի՞նչ նշանակություն ունի լսողությունը մարդու կյանքում:
Լսողության օգնությամբ մարդիկ ընկալում են խոսքը, հաղորդակցում միմյանց հետ, տեղեկատցվություն ստանում, սովորում, զանազանում միջավայրի տարբեր ձայները և կողմնորոշվում նրանցում։ Լսողությունը մեջ դեր է խաղում մարդու խոսքի և մտավոր զարգաղման համար։
2. Ինչպե՞ս են ձայնային տատանուﬓերը հասնում լսողական ընկալիչներին:
Ականջախեցին հավաքում է ձայնային տատանումները և ուղղում դեպի լսողական արտաքին անցուղի։ Լսողական ոսկրիկները թմբկաթաղանթի տատանումները փոխանցում են ձվաձև պատուհանի թաղանթին։ Ձվաձև թաղանթը տատանվելով առաջացնում է ներքին ականջի խխունջի հեղուկի տատանում որը գրգռում է ընկալիչները։
3. Ի՞նչ մասերից է կազմված ականջը:
Ականջը կազմված է 3 բաժնից՝ արտաքին, միջին, և ներքին։ Արտաքին ՝ ականջախեցի և արտաքին լսողական անցուղի, միջին՝ մուրճիկմ սալ, ասպանդակ ներքին՝ գալարուն խողովակներ խխունջ։
4. Որ տե՞ղ է գտնվում լսողական վերլուծիչի կենտրոնական բաժինը:
Լսողական վերլուծիչի կենտրոնական բաժինը գտնվում է մեծ կիսագնդերի քունքային հատվածում։

• Նյարդային համակարգի կառուցվածք և նրա կատարած գործառույթները։
• Նյարդային համակարգը կարգավորում է բոլոր օրգանների և օրգան-համակարգերի փոխկապակցված գործունեությունը։Այն վերահսկում է ներզատական համակարգի միջոցով իրականացվող հումորալ կարգավորումը և միաժամանակ կապ է հաստատում օրգանիզմի և միջավայրի միջև՝ նպաստելով օրգանիզմի հարմարվողականությանը միջավայրի փոփոխվող պայմաններում։
• Ողնուղեղի կառուցվածք։
• Ողնուղեղը տեղավորված է ողնաշարի խողովակում,ունի առջևից հետ  տափակած քուղի տեսք, երկարությունը մինչև 45 սմ է, զանգվածը մինչև 30 գ: Ողնուղեղի վերին սահմանը ծոծրակային մեծ անցքն է, իսկ ստորինը՝ գոտկային 2-րդ ողի մակարդակը:
• Ողնուղեղը բաղկացած է 31–33 հատվածներից՝ պարանոցային՝ 8, կրծքային՝ 12, գոտկային՝ 5, սրբանային՝ 5, պոչուկային՝ 1–3: Ողնուղեղից դուրս են գալիս 31 ձույգ խառը նյարդեր:
• Ի՞նչ է ռեֆլեքսը։
• Ռեֆլեքսն օրգանիզմի պատասխան ռեակցիան է միջավայրից ստացվող գրգիռներին, որն իրականանում է նյարդային համակարգի մասնակցությամբ:
• Գլխուղեղի բաժինները և նրանց կատարած ֆունկցիաները։
• wd
• Տեսողական վերլուծիչի բաժինները և դրանց կատարած գործառույթները։
• Լսողական վերլուծիչի բաժինները և դրանց կատարած գործառույթները։
• Նոյեմբեր ամսվա բլոգային աշխատանք։

Բերդավան ամրոց

Պարզ լիճ

Օձունի տաճար

Զարդագործի մոտ

Հանդիպում մուշուրբայագործի հետ

Ճանապարհորդություն դեպի գյումրին

Ճանաչենք Գյումրին

Շիրակի մարզ

Սուրբ Հարության տոն

Ճամփորդություն դեպի Արագածոտնի մարզ

Բերդավանը (նախկինում`   Ղալաչա) գտնվում է Տավուշի մարզում, հայ-ադրբեջանական սահմանից մի քանի հարյուր մետր հեռավորության վրա: Բերդը կառուցվել է 10-11-րդ դդ. և վերականգնվել է 17-րդ դարում:

Բերդավան կարելի է գնալ Կողբից հյուսիս-արևմուտք շարժվելով: Իսկ ասֆալտապատ ճանապարհով ձախ թեքվելու և գետակն անցնելու դեպքում, եթե նորից թեքվեք ձախ, կարող եք մեքենայով բարձրանալ միջնադարյան գեղատեսիլ Գալինջաքար ամրոցի մոտ: Ամրոցը գտնվում է բլրի վրա, Ադրբեջանի սահմանից ոչ հեռու: Այստեղ կա հին խաչքարեր:

Պարզ լիճ, Տավուշի մարզում, Դիլիջանից 9կմ հս-արլ., 1350 մ բարձրության վրա։

Հոսք ունեցող լիճ է։ Սնվում է աղբյուրներից։ Ունի 300մ երկարություն և 100մ լայնություն։ Միջին խորությունը 3 մ է, առավելագույնը 10 մ։ Մակերեսը կազմում է 0.,027 կմ², ծավալը 83,8 հազար խորանարդ մետր։ Լիճն ունի սողանքաարգելափակոցային ծագում։ Զարգացած են սողանքային երևույթները։ Շրջապատված է անտառներով։

Օձուն գյուղը հնագույն բնակավայր է, որն առանձնանում է յուրահատուկ ճարտարապետական հուշարձանով՝ Օձուն վանական համալիրով: Ճշգրիտ տեղեկություն վանքի կառուցման տարեթվի հետ կապված չկա, բայց, գնահատելով շենքի կառուցվածքը և այլ հատկանիշներ, կարելի է ենթադրել, որ վանքը հիմնադրվել է VII դարում։ Նաև հայտնի չէ հիմնադրի անունը. տեղանքը ստացել է իր անվանումը ի պատիվ Հովհաննես III Օձնեցու, ով ծնվել և մեծացել է այստեղ: Մականունը մեկնաբանվում է որպես օձերի հետ կռվող: Այս մականունը նա ստացել է, երբ փրկել է հայրենի գյուղը հսկայական օձից: Օձունը համարվում է միջնադարյան հայկական ճարտարապետության գոհարներից մեկը: Վանքի պատերը զարդարում են հին որմնանկարներ:

• Ըստ ավանդության, Թովմաս առաքյալը եկեղեցու վայրում օծել է քահանաների ու եպիսկոպոսների։ Ներկայիս եկեղեցու շենքը կառուցվել է 5-րդ դարում. այստեղ 4-րդ դարում Գրիգոր Լուսավորիչն ու Տրդատ Գ-ն հիմնել էին միանավ բազիլիկա։ 5-րդ դարում կառույցը եղել է գերանածածկ, կղմինդրե ծածկասալերով եռանավ բազիլիկ, իսկ գմբեթակիր մույթերը, գմբեթն ու քարե կամարակապներն ավելացել են 6-րդ դարում։ 8-րդ դարում Հովհան Օձնեցին կղմինդրե ծածկասալերը փոխարինել է քարով։ 1888 թվականին ավելացվել են զանգակատները։
• Եկեղեցին կոչվում էր Սուրբ Աստվածածին, Սուրբ Նշան, Սուրբ Հովհաննես, Խաչգոնդ, Խաչգունդ: Վերջին անունը կապված է եկեղեցու բակում թաղված Խաչգունդ քահանայի անվան հետ, և նրա հիշատակին 1291 թ․-ին այստեղ կանգնեցվել է յուրօրինակ խաչքար: Եկեղեցու մոտակայքում գտնվում է վաղ քրիստոնեական դարաշրջանի մի հուշարձան: Այն նշանավորեց Հայաստանում քրիստոնեության ընդունումը:
• Եկեղեցու ճակատին և պատուհանների շրջանակներին կան բարձրաքանդակներ: Հատկապես հետաքրքիր է պատուհանի աջ կողմում պատկերված հրեշտակը: Հրեշտակը կարծես թե հենվում է պատուհանի շրջանակին: Վանքի մոտ գտվում է 5-6-րդ դարերի մահարձան, որն իրենից ներկայացնում է աստիճաններին տեղադրված կրկնակի կամար, որի որմնախորշերում բարձրաքանդակներով պատված սյուներ են։

Մենք Գյումրիում կանգառ արեցինք զարդագործի մոտ։ Զարդագործը մեզ տարավ իր արհեստանոցը։ Նա մասնագիտությամբ քանդակագործ, նկարիչ է, զարդագործ դարձել է 2015 թվականից։ նա ուզում էր մեզ և նոր սերնդին տեսնել առյուծներ, ոչ թե բորենիներ։ Նա մեզ բացատրեց, որ փամփուշտը մարդ է սպանում, երբ զենքը մարդու ձեռքին է լինում։ Մարդն է մարդուն սպանում։ Հողատարածքների հարցեր լուծելու համար զենք են օգտագործում, բնությունը վնասում են, ամեն բան փչացնում ։ Իսկ նա փամփուշտից զարդ է պատրաստում և դրանով խաղաղության կոչ է անում մարդկությանը։ Նա մեզ մի նկար ցույց տվեց, որի մեջ կար զարդ, զարդի մեջ՝ ֆուտբոլային գնդակ։ Հիմա այդ զարդը գտնվում է հայտնի ֆուտբոլիստ Հենրիկ Մխիթարյանի մոտ։ Նա զարդերը, որ պատրաստում է դատարկ փամփուշտներից, որոնք հայտնի են տարբեր երկրներում, այժմ ցուցադրվում են Ֆրանսիաում։ Վարպետի խոսքերը միշտ կհիշեմ և հույս ունեմ մի օր էլ ես հայտնի առյուծ կլինեմ։

Մուշուրբա կամ կլկլան. Գյումրվա երկրորդ խորհրդանիշը, իսկ առաջին խորհրդանիշը իհարկե ֆայտոնն է: Բայց մենք այսօր կխոսենք մուշուրբայագործությունից: Այս արհեստը հատուկ է գյումրեցիներին և այն էլ շատ քիչ ընտանիքների։ Վարպետ Էդիկը մեզ ընդունեց իր տանը, որի նախասրահում տեղակայել է իր փոքրիկ արհեստանոցը: Շատ հետաքրքիր բաժակ է մուշուրբան: նրա առեղծվածը յուրահատուկ ձայնն է, որը դուրս է գալիս, երբ ջրով լի բաժակը թեքում ես, որ խմես: Կըլ-կըլ, և ահա բաժակի մյուս անվանումը՝ կլկլան, ինչպես սիրում են ասել գյումրեցիները: Հանդիպման, մուշուրբայի գաղտնիքների մասին և սովորողների ու իմ հիացմունքը՝ ֆիլմում.

Ուրբաթ օրը մեր դասարանով գնանցինք Գյումրի՝ եռօրյա ճանապարհորդության։ Ճանապարհը շատ ուրախ էր անցնում, կանգառները՝ նույնպես։ Հասանք հյուրանոց, վերցրենցինք՝ մեր համարների բանալիները։ Տեղավորվեցինք, հանգստացանք և գնացինք ընթրելու ու հետո գնացինք քնելու, որովհետև շատ էինք հոգնել։ Հաջորդը օրը սկեցինք առավոտյան ժամը 8․00-ից՝ նախավարժանք արեցինք ու հետո գնացինք նախաճաշելու, իսկ հետո գնացինք թափառելու։ Մասնակցել ենք պարային ֆլեշմոբի, գնացել ենք պոնչիկանոց ու հետո վերադարձել ենք հյուրանոց՝ խաղացել ենք ֆուտբոլ իսկ երեկոյան ընթրել ենք, մաֆիա ենք խաղացել ու քնել ենք։ Առավոտյան կրկին շուտ արթնացանք՝ հավաքեցինք մեր իրերը ու ընկանք ճանապարհ։ Առաջինը կանգառը եղավ՝ վարպետ ոսկերիչ Արտակի թաթեվոսյան մոտ՝ հետտաքրքիր զրույց ունեցանք՝ նա կյանքի հետ կապված դասեր տվեց։ Գնացինք նաև Յոթ վերք եկեղեցի՝ ծախկա զարդի առիթով՝ աղոթեցինք, որից հետո վերադարձանք տուն։ Ճանապարհորդությունը ինձ շատ դուր եկավ։ Շնորհակալ եմ՝ Արմինե Գոգինյանին և Աչեր Բաստաջյանին։

Ճանաչենք Գյումրին

ON MARCH 24, 2022 BY ARMINE GOGINYANIN ՀԱՅՐԵՆԱԳԻՏՈՒԹՅՈՒՆ, ՃԱՄՓՈՐԴՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐ

Եղանակն՝ այստեղ

Գյումրի մասին

Գյումրի (ի սկզբանե Կումայրի, հետագայում մինչև 1840 թվականը՝ Գյումրի^[2], 1840–1924 թվականներին՝ Ալեքսանդրապոլ, 1924–1990 թվականներին՝ Լենինական, 1990–1992^[3] թվականներին Կումայրի), բնակչության քանակով ու մշակութային նշանակությամբ Հայաստանի երկրորդ քաղաքն է, գտնվում է հյուսիսարևմտյան մասում՝ Շիրակի մարզում, Ախուրյան գետի ձախ ափին, Երևանից 126 կմ հեռավորության վրա։ Տարածքը՝ 3626 հեկտար։ 2015 թվականի դրությամբ ունեցել է 118,6 հազար բնակիչ^[1], ծովի մակարդակից բարձր է ավելի քան 1500 մետր։ Քաղաքի կարգավիճակ ունի 1837 թվականից։

Արևմտյան մասը բարձրադիր է՝ կազմված երկու սեղանաձև բարձունքներից։ Ռելիեֆը հարթավայրային է, քիչ մասնատված, ծածկված 300 – 350 մ հաստությամբ լճագետային ու հրաբխային նստվածքներով։ Կլիման ցամաքային է, համեմատաբար տաք ամառներով ու ցուրտ ձմեռներով։ Տարեկան միջին ջերմաստիճանը 7 °C է, հունվարինը՝ – 8 °C (նվազագույնը՝ – 35 °C), հուլիսինը՝ 20 °C (առավելագույնը՝ 34 °C)։ Տարեկան տեղումները 500 մմ են։ Գտնվում է 8-9 բալանոց սեյսմիկ գոտում։ Վերջին ուժեղ երկրաշարժը տեղի է ունեցել 1988 թվականի դեկտեմբերի 7-ին։ Նախորդ երկրաշարժը տեղի է ունեցել 1926 թվականի հոկտեմբերի 22-ին։

Գյումրու Սուրբ Յոթ Վերք եկեղեցի

Սուրբ Աստվածածին Մայր Եկեղեցի կամ Սուրբ Յոթ Վերք, եկեղեցի Հայաստանի Շիրակի մարզի Գյումրի քաղաքում։ Կառուցվել է 1874-1886 թթ., և գտնվում է քաղաքի Կենտրոնական՝ այժմ Վարդանանց, հրապարակում։ Եկեղեցին Շիրակի թեմի առաջնորդանիստն է։
կեղեցու պաշտոնական անունը Սուրբ Աստվածածին է, բայց այն տեղացիների մոտ հայտնի է որպես Յոթ Վերք՝ ի պատիվ Մարիամ Աստվածածնի նկարի, որը այստեղ է տեղափոխվել Սուրբ Նշան եկեղեցուց։

Սրբապատկերի հեղինակը Ղուկաս Ավետարանիչն է: Սրբապատկերը Վերին Բասենի Հասանկալա բերդաքաղաքից 1832 թվականին Բասենի Ս. Աստվածածածին վանքի առաջնորդ Պողոս վարդապետ Ջանլաթյանը իր հետ տեղափոխել է Մարմաշենի վանք: 1832 թվականին նկատի ունենալով, որ Մարմաշենի վանքը գտնվում է սահմանի մոտ, որոշվել է սրբապատկերը տեղափոխել Հառիճավանք, սակայն Գյումրի հասնելով տեղացիները չեն թողել, որ սրբապատկերը տարվի Հառիճ և այն մնացել է Գյումրիում։

Սրբապատկերում պատկերված է Սուրբ Մարիամն իր յոթ վերքերով։ Եկեղեցին պատրաստված է սև քարից։ Եկեղեցու նախկին տեղում եղել է փայտե մատուռ, որտեղ և ժամանակին գտնվել էր վերը նշված նկարը։ Եկեղեցու նկարի յոթ վերքերը հետևյալն են՝

Հիսուսի տաճարին հանձնելը
Եգիպտոս փախչելը
տաճարում մանուկ Հիսուսին կորցնելը
խաչը տանելը
Հիսուսի մահը խաչին
Հիսուսի մարմնի ստանալը
Հիսուսի գերեզման դնելը
Եկեղեցու տեղանքում եղել էր Կամսարականների կողմից կառուցված փայտաշեն մատուռը, որտեղ և ժամանակին գտնվել էր Մարիամ Աստվածածնի նկարը։ Այն սկզբում տեղափոխել էին Սուրբ Նշան եկեղեցի, որի սկզբնական անունը եղել էր Յոթ Վերք։

Մարմաշենի վանք

Մարմաշենի վանքը գտնվում է Ախուրյանի շրջանի Մարմաշեն գյուղում։

Մարմաշենի միջնադարյան վանքը գտնվում է Շիրակի մարզի Մարմաշեն գյուղից մոտ 2կմ հյուսիս-արևմուտք, Ախուրյան գետի ձախ ափին։ Բաղկացած է շինությունների երկու խմբից՝ Մեծ և Փոքր (կամ Վերին)։ Վանքի գլխավոր՝ Կաթողիկե եկեղեցին, ըստ հարավային պատի արձանագրության, կառուցել է իշխան Վահրամ Պահլավունին՝ 988-1029 թթ.-ին։ Սելջուկյան արշավանքներից Մարմաշեն վանքը զգալի ավերվել է։ 1225 թ.-ին Վահրամ Պահլավունու թոռներ Գրիգոր արքեպիսկոպոսը և նրա եղբայր Ղարիբը վերանորոգել են Կաթողիկեն։ Մարմաշենի վանքի Կաթողիկեն հայկական ճարտարապետության Բագրատունիների ժամանակաշրջանի լավագույն կառույցներից է։ Վանքի երկրորդ եկեղեցին Կաթողիկեից հյուսիս է, գրեթե նրան կից, և երջինիս հետ միաժամանակ է կառուցվել։Այն իրենից ներկայացնում է Կաթողիկեի փոքրացված ընդօրինակությունը թե՛ հորինվածքով , թե՛ ճարտարապետական մանրամասներով ու հարդարանքով։ Երրորդ եկեղեցին (XI դ) Կաթողիկեից հարավ է։ Այն, չորս անկյուններում ավանդատներով, կենտրոնագմբեթ կառույց է։  Ծառայել է որպես տապանատուն, այստեղ է թաղված Վահրամ Պահլավունին, որի այժմյան տապանաքարը ստեղծվել է XIX դ.-ում։ Գավթից հարավ-արևմուտք 1954-56 թթ պեղումներից բացվել է վանքի չորրորդ եկեղեցին՝ արտաքուստ կլոր, ներսից չորս փոքրիկ ավանդատներով, քառաբսիդ հորինվածքով։ Համալիրի արևելքում և հարավում գերեզմանատունն է։ Վանքն ունեցել է իր ջրմուղը, որի հատվածները հայտնաբերվել են գավթից արևմուտք։ Փոքր Մարմաշենը կամ Վերին վանքը Մեծից հյուսիս է, բլրակի վրա։ Մարմաշենի վանքը եղել է Հայաստանի կրոնական ու մշակութային նշանավոր կենտրոն, այն հայկական հոգևոր և ճարտարապետության արժեքավոր համալիրներից է։