Day: November 10, 2023

”””””””””””””””””””””””””””””””””””””””””””””””””””””””””””””””””””””””””””””””””””””””””””””””””””””””””””””””””””””””””””””””””””””””””””””””””””””””””””””””””””””””””””””””””””””””””””””””””””””””””””””””””””””””

Գործնական աշխատանք Ս․Մարկոսյանի քերականության գրքից․ 121,127,128-րդ առաջադրանքները։

1.Կազմիր տրված բառերի հոգնակին:
Ուղեբեռ-ուղեբեռներ , փունջ-փնջեր, անձրև-անձրևներ, տղամարդ-տաղմարդիկ, գամփռ-գամփռեր, սպա-ապաներ, ակումբ-ակումբներ, արկղ-արկղեր, գառ-գառներ, ֆիդայի-ֆիդայիներ, օդաչու-օդաչուներ, վիպասան-վիպասաներ, հարս-հարսեր, վաճառատուն-վաճառատներ եղնիկ-եղնիկներ, ժամացույց-ժամացույցներ, իտալացի-իտալացիներ, թի-թիեր, պատշար-պատշարներ, մատենագիր-մատենագիրներ, դուռ-դռներ, սանր-սարեր, սկյուռ-սկյուռեր, հողագործ-հողագործներ, նուռ-նռներ, գինի-գինիներ, սիրտ-սռտեր, ծառաբուն-ծառաբներ, ձու-ձվեր, պատճեն-պատճեներ, տետր-տետրեր, ծունկ-ծնկներ, զեբր-զեբրեր:

2.Արտագրիր մեծատառով գրելով համապատասխան բառը:
Նոր արեշ, Մխիթարյան միաբանություն, Հայկական լեռնաշղթա, Խաղաղ օվկիանոս, Տրդատ երրորդ, Բերինգի նեղուց, Սասունցի Դավիթ, Արագածոտնի մարզ, Ռուսաստանի Դաշնություն, Վայոց ձորի մարզ, Տիգրան Մեծ, Սևանա լիճ, Երևանի նահանգ, Արտաշես Բարեպաշտ, Նորքի զանգված, Բարձր Հայք, միջին ասիա, Հայաստանի Հանրապետություն, Նոբելյան մրցանակ, Բալկանյան թերակղզի:

3.Յուրաքանչյուր բառաշարքում ընդգծիր եզակի թվով հինգ գոյական:
ա. լրաբեր, գիշակեր, աղանդեր, բուլդոզեր, տարբեր, եթեր, առընթեր, դասընկեր, դարիվեր:

դասընկեր,

աղանդեր,

բուլդոզեր,

եթեր,

լրաբեր,

բ. կայքեր, պատկեր, ավեր, լապտեր, թխահեր, թիեր, պատվեր, լվեր, ստվեր, ուլատեր:

կայքեր,

ստվեր,

պատվեր,

լապտեր,

պատկեր,

գ. տանտեր, աներեր, գիշեր, կրտսեր, թթվասեր, անտեր, հրավեր, բնավեր, նվեր:

տանտեր,

թթվասեր,

նվեր,

անտեր,

գիշեր,

4. ա և բ շարքերից գտիր համապատասխան զույգերը:
ա. նախիր- կովերի խումբ։

վտառ-ձիերի խումբ:

երամակ-մեղուների խումբ:

երամ-թռչունների խումբ:

նավատորմ-բոլոր նավերը միասին:

պարս-մեղուների խումբ:

դեղորայք-շատ դեղեր միասին,

առականի-առակների հավաքածու:
բ. շատ դեղեր միասին, ձիերի խումբ, մեղուների խումբ, բոլոր նավերը միասին, առակների հավաքածու, ձկների խումբ, կովերի խումբ, թռչունների խումբ:

5․ Տրված խմբերի գոյականները հոգնակի դարձրո՛ւ և բացատրի՛ր օրինաչափությունը:
Ա. Ուժ, տարր, ծով, նավ, կույտ, բերդ, շենք:
ուժեր, տարրեր, ծովեր, նավեր, կույտեր, բերդեր, շենքեր
Միավանկ բառերին միանու է «եր» վերջավորությունը

Բ. ճանապարհ, գաղտնիք, հրաշք, մեքենա, շրջան, շինություն, նավահանգիստ:
ճանապարհներ, գաղտնիքներ, հրաշքներ, մեքենաներ, շրջաններ, շինություններ, նավահանգիստներ
Բազմավանկ բառերին միանում է «ներ» վերջավորությունը

Գ. Գառ, դուռ, մատ, մուկ, թոռ, ձուկ, լեռ, բեռ:
գառներ, դռներ, մատներ, մկներ․ թոռներ․ ձկներ․ լեռներ, բեռներ
Գրաբարում այս բառերը վերջանում էին ն-ով, դրա համար էլ այս բառերին ավելանում է «ներ» վերջավորությունը

Դ. Աստղ, արկղ, վագր, անգղ, սանր:
աստղեր, արկղեր, վագրեր, անգղեր, սանրեր
Միավանկ բառերին ավելանում է «եր» վերջավորությունը

Ե. Ծովածոց, սուզանավ, դաշտավայր, շնագայլ, հեռագիր, լրագիր:
ծովածոցեր, սուզանավեր,  դաշտավայրեր, շնագայլեր,  հեռագրեր, լրագրեր
Եթե բարդ բառի երկրորդ արմատը գոյականի իմաստ ունի, ապա ավելանում է «եր» վերջավորությունը

Զ. Քարտաշ, գրագիր, լեռնագործ, բեռնակիր:
քարտաշներ, գրագրեր, լեռնագործներ, բեռնակիրներ
Եթե բարդ բառի երկրորդ արմատը բայի իմաստ ունի, ապա ավելանում է «ներ» վերջավորությունը

Է. Մարդ, կին:
մարդիկ, կանայք
Այս բառերը բացառություններ են
6․Փակագծում տրված բաոերը հոգնակի՛ դարձրու և համապատասխան ձևով գրի՛ր կետերի փոխարեն:
Մրցող լաստանավերը  (լաստանավ) մաքուր էին ու զարդարված գույնզգույն լաթերով:
Հարթավայրերը (հարթավայր) գարնան հորդացումների ժամանակ գետերը կարող են հակառակ ուղղությամբ հոսել:
Օդերևութաբանները (օդերևութաբան) զգուշացնում են քաղաքին սպառնացող նոր ցիկլոնի մասին:
Գետում ջրի մակարդակը բարձրացել էր սառցադաշտերի (սառցադաշտ) պատճառով:
Ջրի հոսանքը դանդաղեցնում են հատակին լցված քարակույտերը (քարակույտ):
Աշխարհի գեղեցիկ ջրվեժները (ջրվեժ) մեկը` Վիկտորիան, անցյալ դարում է հայտնագործվել եվրոպացիների կողմից:
Շատ ծովախորշեր (ծովախորշ) վերածվել են ցամաքի:
7․ Բառակապակցությունն անվանել մեկ բառով:
Օր․՝ յոթ գլխով- յոթգլխանի

ստրուկի մտքով — ստրկամիտ
լի և առատ — լիառատ
կյանքի հյութ — կենսահյութ
ցավից լլկված — ցավալլուկ
մոլոր մտքով — մտամոլոր
սուր ընթացող — սրընթաց
խելքը կորցրած — խելակորույս
նոր հայտնված — նորահայտ
մենակ ապրող — միայնակ
խիստ բարքով — խստաբարո
երկար ապրող — երկարակյաց
նոր եկած — նորեկ
աչքին հաճելի — ակնահաճո

Կատարել Գ. Մխիթարյանի <<Գիտելիքների ստուգման առաջադրանքներ մաս I>>-ից 22-ից-24-ը

Տարբերակ 1
I. Ինչքա՞ն ժամանակում հեծանվորդը կանցնի 250մ’ ունենալով 5մ/վ
արագություն.
V = 5մ/վt = S/V = 250մ/5մ/վ = 50վ
———— Պատ․՝ 3
S = 250մ
————
t = ?
II. Նավակը ի՞նչ հեռավորության վրա կգտնվի նավահանգստից
շարժումը սկսելուց 15վ հետո, եթե նա շարժվում է գետի հոսանքով: Ջրի
հոսանքի արագությունը 4մ/վ է.
t = 15վS=V · t=15վ · 4 մ/վ =60մ
———— Պատ․՝ 4
V = 4մ/վ
————
S = ?
III. Գնացքը շարժվում է 60կմ/ժ արագությամբ: Նա ի՞նչ հեռավորություն
կանցնի 1,5ժ-ում.
V = 60կմ/ժ S=V · t=60կմ/ժ ·1,5ժ =90կմ
———— Պատ․՝ 3
t = 1,5ժ
————
S = ?
IV. Դիտորդը կայծակի փայլատակումը տեսնելուց 5վ-ն հետո լսեց
որոտի ձայնը: Ի՞նչ հեռավորության վրա տեղի ունեցավ կայծակը, եթե
ընդունենք, որ լույսը տարածվում է համարյա ակնթարթորեն, իսկ ձայնի
արագությունը 0,34կմ/վ է.
t = 5վS = V · t = 340 · 5 = 1700մ
———— Պատ.՝ 3
V = 0,34կմ/վ = 1000 · 0,34=340մ/վ
————
S = ?
5․ Արհեստական արբանյակը Երկրի շուրջը մեկ պտույտի ընթացքում
անցավ է 43200կմ: Ինչքա՞ն ժամանակում նա մեկ լրիվ պտույտ
կատարեց Երկրի շուրջը, եթե նրա արագությունը 8000մ/վ է.
S = 43200կմ = 43200000մt = S/V = 43200000/8000 = 5400վ
———— Պատ․՝3
V = 8000մ/վ
————
t = ?

Տարբերակ II
1. Ինչքա՞ն ժամանակում ինքնաթիռը, շաժվելով 200մ արագությամբ,
կանցնի 3000մ ճանապարհը.
S = 3000մt = S/V = 3000/200 = 15վ
————
V = 200մ/վ Պատ․՝2
————
t = ?
2. Գնացքը շարժվում է 80կմ/ժ արագությամբ: Ի՞նչ ճանապարհ կանցնի
գնացքը 4Ժ-ում.
V = 80կմ/ժ
————
t = 4Ժ
————
S = ?
S=V · t=80 x 4
S=320կմ
Պատ․՝3
3. էլեկտրաքարշը շարժվում է 90կմ/ժ արագությամբ: Ինչքա՞ն
ճանապարհ նա կանցնի 40վ-ում.
V = 90կմ/ժ S = V · t = 90 · 40 = 3600մ
———— Պատ․՝3
t = 40վ
————
S = ?
4. Ինչքա՞ն ճանապարհ կանցնի մետրոյի գնացքը 2,5ժ-ում, եթե նրա
արագությունը 20մ/վ է.
t = 2,5ժ
————
V = 20մ/վ
————
S = ?
5. Մագնիսական ժապավենի արագությունը հավասար է 0,095մ/վ:
Որքա՞ն ժամանակ կպահանջվի 200մ երկարությամբ ժապավենի վրա
եղած ձայնագրությունը վերարտադրելու համար.

Տարբերակ III
1. 50կմ/ժ արագությամբ շարժվող ավտոմեքենան ինչքա՞ն ճանապարհ
կանցնի 3ժ-ում.
V = 50կմ/ժS =V · t = 3 · 50 = 150
———— Պատ․՝1
t = 3ժ
————
S = ?
2. Ինչքա՞ն ժամանակում չմշկորդը կանցնի 600մ հեռավորությունդ
եթե շարժվում է 12մ/վ արագությամբ.
S=600մt = S/V = 600/12 = 50մ/վ
———— Պատ․՝ 4
V=12մ/վ
————
t = ?
3. Ինչքա՞ն ճանապարհ կանցնի ինքնաթիռը թռիչքի 80վ ընթացքում
եթե նա թռչում է 720կմ/ժ միջին արագությամբ.
4. Մրցումների ժամանակ դահուկորդը շարժվում էր 3 մ/վ հաստատուն
արագությամբ: Նա ինչքա՞ն ճանապարհ անցավ 30ր-ում.
V= 3մ/վS =V · t = 3 · 30 = 90
———— Պատ․՝2
t = 30ր
————
S = ?
5. Երկրից մինչև Արեգակ եղած հեռավորությունը 150մլն կմ է: Ինչքա՞ն
ժամանակում լույսը կանցնի այդ հեռավորությունը, եթե լույսի
տարածման արագությունը 300.000.000մ/վ է.

Տարբերակ IV
4. Լուսինը Երկրի շուջը պտտվում է 1000մ/վ արագությամբ: Ինչքա՞ն
հեռավորություն նա կանցնի 15ր-ում.
V = 1000մ/վS = V · t = 1000մ/վ(1կմ) · t = 15ր = 15ր · 60վ = 900կմ · 1000մ/1կմ/ = 900կմ
———— Պատ․՝4
t = 15ր
————
S = ?
5) Լենինգրադից մինչև Մոսկվա եղած հեռավորությունը մոտ 600կմ է:
Ռադիոազդանշանը ինչքա՞ն ժամանակում կանցնի այդ
հեռավորությունը, եթե ռադիոալիքի տարածման արագությունը 300.000.000մ/վ է.

Արագությունը` V (վէ)
ճանապարհը` S (էս)
ժամանակը՝ t (տէ)

Արագության բանաձևը՝
V = S/t
Անցած ճանապարհի բանաձևը՝
S = V · t
Շարժման ժամանակը՝
t = S/V

Урок 3. Особенные места Армении.

Озеро Севан – третье по величине озеро Армянского нагорья после озер Вана и Урмио. В отличие от этих двух, это открытое озеро с пресной водой. В озеро впадают 28 больших и малых рек, среди них: Аргичи, Масрик, Гаварагет, Карчахпюр, Варденис, Дзкнагет, но берет начало только одна – Раздан. Благодаря последнему годовой сток воды составляет 0,7 км3.

По одной из генеалогических гипотез озера, оно возникло в четвертичный период. Он образовался в результате вулканической деятельности, в результате заполнения ледниковых и талых вод в межгорной тектонической впадине. С четырех сторон его окружают горы Арегуну, Севан, Варденис и Гегама.

Воды озера Севан через реку Раздан орошают Араратскую долину. Шесть электростанций, построенных на реке Раздан, образуют крупнейший Севано-Разданский каскад республики. За годы советской власти уровень озера значительно понизился, в результате чего в регионе возникла экологическая проблема.

В 1978 году был создан Севанский национальный парк. Для восстановления уровня воды были построены акведуки Арпа-Севан (48,3 км, 1963-81 гг.), а затем Оротан-Арпа (21,6 км, 2004 г.).

Существует две традиции происхождения названия озера.

• На месте озера Севан когда-то была земля с лесистыми холмами, цветочными полями и плодородной пашней. Под холмом недалеко от деревни находился хорошо орошаемый источник, из которого жители деревни снимали большую пробку родника и затем осторожно устанавливали ее на место.

Однажды вечером одна из деревенских невесток идет к роднику за водой, снимает пробку, наполняет кувшин и приходит домой, забыв закрыть родник. Вода выливается, расширяется в четырех направлениях, дойдя до домов, жители убегают, говоря: «Пусть тот, кто покинул источник, станет камнем». И забывчивая невеста превращается в камень, и непрерывно текущая вода образует озеро Севан, голова окаменевшей невесты, Арснакар, едва возвышается над его поверхностью.

• Ванцы мигрируют и переселяются на берега Севана, решив, что это тоже Ван. Но им не нравится холодный и суровый климат этого места. Они вспоминают мягкую и теплую природу своей страны, свою благополучную жизнь и горько плачут: «На нас напал Черный Ван, черный Ван». И поэтому название озера осталось Севан.

Կառուցվածքային ի՞նչ առանձնահատկություններ ունեն ջրիմուռները։ ջրիմուռները կարողեն թթվածին առտադրել։

2. Ի՞նչ միաբջիջ կանաչ ջրիմուռներ են ձեզ հայտնի։
Սպիրոգիրան, ուլոտրիքս, ուլվա։

3. Ինչու՞ են ամենախորը տեղերում բնակվում կարմիր ջրիմուռները։
Կարմիր ջրիմուռներին են պատկանում պորֆիրան, խոնդրուսը, էուտորան և այլն: Նրանք հիմնականում տարածված են մերձարևադարձային ծովերում 100-200 մ ջրային խորություններում։ Այնտեղ լույսը գրեթե չի թափանցում, և կարմիր գունանյութերը օգնում են առավելագույնս կլանել թափանցող լույսը

4. Ի՞նչ օգուտ են ստանում մարդիկ ջրիմուռներից։

Ջրիմուռները օգտագործվում են որպես անասնակեր և պարարտանյութ, իսկ որոշ տեսակներ որպես սնունդ են ծառայում մարդկանց համար: Նրանք հարուստ են յոդով, ածխաջրերով և վիտամիններով: