Month: March 2024

5. Տրված բառաշարքից դուրս գրեք այն հինգ բառերը, որոնցում արտասանվում է չգրվող ը ձայնավորը:

մտածել,  

հյուսն, 

թպրտալ, 

աննկատ, 

կայսր:

10. Արտագրե՛ք տրված բառերը՝ նշելով, թե ինչպես է ար- տասանվում ընդգծված ո տառը՝ վo, թե օ։

Բախտորոշ-օ
ամենաորակյալ-վօ
տարորոշել-օ
ովքեր-օ
Ոդիսևս-վօ
աներորդի-օ
կողմնորոշել-օ
հատորյակ-օ
ոտք-վօ
հմտորեն-օ
վատորակ-օ
արջաորս-վօ
կետորսանավ-օ
ենթաոճ-վօ
վերաորակավորում-վօ
լեզվաոճական-վօ

11. Տրված բառերից արտագրելով առանձնացրեք այն վեց բառերը, որոնցում ընդգծված ո-ն արտասանվում է օ։

Սարդոստայն, 

քեռորդի,

բարձրորակ,

բազմոտանի,

բարորակ,

արջորս։

14. Արտագրե՛ք տրված բառերը՝ նշելով, թե ինչպես է արտասանվում ընդգծված է տառը՝ է, թե յէ։
Հորեղբայր, անեզր, անելանելի, աներկյուղ, ինքնաեռ, անեի, տասներկու, արևմտաեվրոպական ամենաերկար, մեներգ, տարերային, քսաներեք
Հորեղբայր-է
անեզր-է
անելանելի-է
աներկյուղ-է
ինքնաեռ-յէ
անեփ-է
տասներկու-է
արևմտաեվրոպական-յէ
ամենաերկար-յէ
մեներգ-է
տարերային-է
քսաներեք-է


26. Տրված բառաշարքերից դուրս գրեք վեցական բառ, որոնցում գ տառն արտասանվում է գ:

ա. Ագահություն, հագնել, ողբերգություն, թագուհի, համերգ, երգարան, էգուց, հոգնակի, կարգ, նորոգում, շոգել, ձգան, հարգանք, պարգևատրել, ահագին, Սարգիս: Ագահություն, ողբերգություն, թագուհի, համերգ, հարգանք, ահագին։
բ. Կարգադրել, զարգացում, անհագ, փափագ, ազգ, անօգուտ, նորոգել, ճգնաժամ, սգավոր, մարագ, օգոստոս, թարգմանել, մարգագետին:
Զարգացում, անհագ, փափագ, ազգ, օգոստոս, մարգագետին։
գ. Տիգրան, զագս, ձագուկ, տեգը, սեգ, զուգակցել, հոգեբանություն, երկրպագու, ձգան, ավագ, զուգադիպել, հանգել, ճրագու, ուրագ, կարագ, շոգիանալ։
Տիգրան, երկրպագու, հանգել, զուգակցել, սեգ, զուգադիպել։
դ. Զուգել, շոգ, հոգի, երգիծանք, դեգերել, հոգս, հոգատար, նվագ, ձգտել. Գարեգին, էգ, օգնություն, բագին, Բագրատ, սուգ, անգամ. մգանալ:
Գարեգին, զուգել, Բագրատ, բագին, դեգերել, երգիծանք։

29. Տրված բառաշարքերից դուրս գրեք վեցական բառ, որոնցում դ տառն արտասանվում է դ:
ա.Հարդարել, վարդաստան, նյարդ, խնդրանք, խարդախություն, ըստ այդմ, երիտասարդական, ջարդել, հաջորդ, Բաղդադ, օդանավ, ընդունել, թակարդ, բարդ, ժողովուրդ:
բ. Արդար, ընդ որում, կախարդ, մարդասեր, շոկոլադ, հոդված, մակարդակ, ծղրիդ, ընդամենը, զարդարել, բրդատու, որդիական արդյունք, լողորդ, այդպես:

32. Տրված բառաշարքերից դուրս գրեք տասական բառ, որոնցում ձ տառն արտսաանվում է ձ:
ա. Վարձ, արձակ, օձագալար, դերձակ, դարձ, որձ, Համբարձում, դարձվածք, փորձագետ, արձան, իղձ, օձիք, սանձ, հերձել, իրադարձություն, արձանագործ, վարձատրել, մերձավոր, դեղձանիկ, դեղձենի, ըղձական, հեղձուցիչ. քուրձ:
բ. Ձորձ, հորձանք, արվարձան, դարձյալ, բնակվարձ, մղձավանջ, մերձակա, արձագանք, տնամերձ, հանդերձանք, հարձակում, բարձր. վարձակ, փորձանք, վերադարձ, հերարձակ, մանկաբարձ, խուրձ, հորձանուտ, բաղձանք, բացարձակ, բարձել, անփորձ:

35․ Տրված բառաշարքերից դուրս գրեք տասական բառ, որոնցում ջ տառն արտասանվում է ջ:
ա.Խոխոջյուն, հորդորջել, մարմաջ, մրջյուն, աջ, աջակողմյան, միջանցք, լուրջ, քաղաքամեջ, հրշեջ, ոջիլ, ընդմիջում, վերջին, ստերջ, հաջորդ, վայրէջք, առաջարկություն, առաջիկա:
բ.Հաջողություն, անշեջ, արջ, աջհամբույր, առաջնորդ, արջամուկ, ամբողջ, առաջին, մունջ, մղձավանջ, քրքիջ, դաջվածք, առաջ, աջակից, մեջ, կամուրջ, միջոց, առջև, վերջին, Իջևան:

268.

B-ն ընկանծ է A-ի մեջ։

եոթերորդ դասարանցին էրը դպրոցի ենթաբազմություն։

Պատ 29։

269.

270․

271․

48,3×3/60=2,415

55․
Այդ թվերն են-4, 5
56.Այդ թվերն են 7 և 10

7*7=49
10*10=100
100-49=51

Դասարանական

Նոր թեմա

1. Անվանի՛ր 101 և 118 կարգաթիվ ունեցող տարրերը:

101-Md: 118-Og:

2.Ստորև բերված ո՞ր շարքում են միայն ոչ մետաղական տարրեր.

1) Li, Mg, P

3) N, S, Ar

2) Ca, C, Br

4) Fe, Cr, I

3•. Na2O

Գրե’ք, մոլեկուլը կազմող քիմիական տարրերի հարաբերական n ատոմային զանգվածները (Ar): 2.5 միավոր	Հաշվե՛ք, այդ տարրերի մեկ ատոմի իրական զանգվածը (mo): 2.5 միավոր
Հաշվե՛ք, տվյալ նյութի հարաբերական մոլեկուլային զանգվածը(Mr):  2.5 միավոր	Հաշվե՛ք, նյութերի բաղադրության մեջ առկա տարրերի զանգվածային բաժինները: 2.5 միավոր

1. Ar=Na 23.

2. m0 Na=23

m0 Na=23

3. Mr=Na 23.

Տնային
1.Պատմի՛ր քո կատարած փորձի մասին:
Երկաթե շերեփը լցնել քիչ քանակով ծծումբ, տաքացնել այրիչի վրա մինչև ծծմբի այրվելը և իջեցնել թթվածին պարունակող երկրորդ սրվակը: Օդում դանդաղ, հազիվ տեսանելի կապտավուն բոցով այրվող ծծումբը թթվածնում այրվում է վառ կապտամանուշակագույն բոցով: Այրումն ավարտելուց հետո սրվակի պարունակությունը թափահարել և կապույտ լակմուսով կամ համընդհանուր ինդիկատորի թղթով ստուգել միջավայրը: Լակմուսը կարմրում է, քանի որ միջավայրը թթվային է։

MgS, Li2S, BaS, K2S
1. Հաշվե՛ք, այդ տարրերի մեկ ատոմիիրական զանգվածը (mo)
m0 (Mg)=24 x 1,66 x 10^-24=3,984 x 10^-23
m0 (S)=32 x 1,66 x 10^-24=5,312 x 10^-23
——————————————
m0 (Li)=7 x 1,66 x 10^-24=1,162 x 10^-23
m0 (S)=32 x 1,66 x 10^-24=5,312 x 10^-23
——————————————
m0 (Ba)=137 x 1,66 x 10^-24=2,2742 x 10^-23
m0 (S)=32 x 1,66 x 10^-24=5,312 x 10^-23
——————————————
m0 (K)=39 x 1,66 x 10^-24=6,474 x 10^-23
m0 (S)=32 x 1,66 x 10^-24=5,312 x 10^-23
2. Հաշվե՛ք, տվյալ նյութի հարաբերականմոլեկուլային զանգվածը(Mr):
Mr (MgS)=Ar(Mg)+Ar(S)=24+32=56
Mr (Li2S)=2Ar(Li)+Ar(S)=14+32=46
Mr (BaS)=Ar(Ba)+Ar(S)=137+32=169
Mr (K2S)=2Ar(K)+AR(S)=78+32=110
3. Հաշվե՛ք, նյութերի բաղադրության մեջառկա տարրերի զանգվածային բաժինները:

4. Գրե’ք, մոլեկուլը կազմող քիմիական տարրերի հարաբերական ատոմային զանգվածները(Ar):
Ar (Mg)=24
Ar (S)=32
————
Ar (Li)=7
Ar (S)=32
————
Ar (Ba)=137
Ar (S)=32
————
Ar (K)=39

1. Ինչ առանձնահատկություններ ուներ Արտաշեսյան հելլենիստական Հայաստանի մշակույթը: Ինչպիսի փոփոխությունների ենթարկվեցին արվեստի տարբեր ոլորտները:
Ընդհանուր առմամբ Հայաստանում հելլենիզմն ընթացավ երկու փուլով: Բուն հելլենիզմը (առաջին փուլը)՝ Ք․ ա․ III-I դդ, և ուշ հելլենիզմը (երկրրորդ փուլը)՝ Ք․ հ․ I-III դդ։ Այն Հայաստանում տևեց գրեթե վեց դար։ Հելլենիստական ժամանակաշրջանում հայկական աստվածները նույնացվում էին հին հունական աստվածների հետ՝ օժտվելով նոր գծերով։ Որոշ առումներով փոփոխվեցին նաև պաշտամունքի ձևերը։ Մեծ տարածում ունեին մի քանի համընդհանուր աստվածություններ։ Նրանցից էին Արամազդ-Զևսը, Անահիտ-Արտեմիսը, Վահագն-Հերակլեսը, Աստղիկ-Ափրոդիտեն, Միհր-Հելիոսը, Տիր-Ապոլոնը, Նանե-Աթենասը և այլն։
2. Ինչով էր պայմանավորված Արտաշեսյան Հայաստանում քրմապետի հետևաբար քրմական դասի ազդեցության թուլացումը:
Եթե նախկինում քրմապետն էր տերության երկրորդ մարդը, ապա այժմ, մանավանդ Տիգրան Մեծի ժամանակներից, նա դուրս է մղվում «մեծ բդեշխի» կողմից։ Արքան ուներ բազմաթիվ պատվանուններ՝ «մեծ արքա», «բարեպաշտ արքա», իսկ Տիգրան Մեծից հետո՝ նաև «արքայից արքա», «աստված» և այլն։
3. Ինչ նշանակություն ուներ քաղաքաշինությունը Արտաշեսյան Հայաստանում
Արտաշեսյան Հայաստանում քաղաքաշինությունը ուներ մեծ նշանակություն։ Հելլենիստական դարաշրջանի Հայաստանում հիմնվեցին և զարգացան նոր քաղաքներ, որոնցից հատկապես նշանավոր էին Արտաշատն ու Տիգրանակերտը։
4. Ինչպես էին Արտաշեսյան արքաներն Աշխարհաժողովի և Արտաշատի հրապարակի միջոցով հավասարակշռում իրենց իշխանությունը:
Արքան երկիրը կառավարում էր արքունիքի և արքունի գործակալների միջոցով։ Արքունիքը կազմված էր տոհմիկ և ծառայողական ավագանուց։ Տոհմիկ ավագանու քաղաքական ազդեցության կարևորագույն օրգանը սրբազան Նպատ լեռան լանջերին պարբերաբար հրավիրվող Աշխարհաժողովն էր, ծառայողական ավագանունը՝ մայրաքաղաք Արտաշատի հրապարակը։
5. Ինչով կբացատրես այն, որ Արտաշես առաջինի կառավարման տարիներին դեռևս գերակայող էր արամեերենը, մինչդեռ Տիգրան Մեծի ժամանակ՝ հունարենը:
Ուշագրավ է, որ Արտաշես I-ի կառավարման տարիներին դեռևս գերակայող էր արամեերենը, թերևս պետությունն այդպես հակադրվում էր հելլենիստական՝ Սելևկյան տերությանը։ Հետագայում արդեն ակտիվացավ հունարենը։
6. Ինչպես կարող էին քաղաքներին արքաների տված արտոնությունները խթանել առևտուրն ու արհեստները

255. ոչ։

256․ ոչ։

257․ Նշանակում է, որ A-ն A-ի ենթաբազություն է։

258․ հայերենի այբուբնի բազմությունը կազմված է 39 տարրից։

Այո ձայնավորները ենթբազություն են։

259․ ։

Լրացուցիչ առաջադրանք, պատասխանել հարցերին․
1. Ի՞նչ է ֆինան
Ֆինան հեղուկով լցված թափանցիկ բշտիկի, որի ներսում գտնվում են ապագա որդի գլխիկը և վզիկը:
2. Ինչպե՞ս է ընթանում եզան երիզորդի զարգացումը
Եզան երիզորդը կատարում է ինքնաբեղմնավորում, մարմնի վերջին հատվածները արդեն պարունակում են այդ բեղմնավորված ձվերը։ Բեղմնավորված հատվածները պոկվում են մարմնից և կղանքի հետ ընկնում արտաքին միջավայր: Մեկ օրվա ընթացքում որդն անջատում է 5−7 հատվածներ, որոնցում պարունակվում է մոտ 2 մլն. ձու: Խոտաբույսերի հետ միասին այդ ձվերը կարող են թափանցել խոշոր եղջերավոր անասունի ստամոքս, որտեղ ձվից դուրս է գալիս թրթուռը: Թրթուռը անցնում է աղիներ, ծակում աղիքի պատը և արյան հոսքով տեղափոխվում մկաններ:Մկաններում թրթուռը պատվում է թաղանթով և վեր է ածվում ֆինայի։ Ֆինան կարող է թափանցել մարդու մարմին` վատ եփված կամ քիչ տապակված մսի հետ: Այդ դեպքում աղիներում ֆինայից դուրս է գալիս երիտասարդ որդը, որը կազմված է գլխիկից և վզիկից: Այն ամրանում է աղիքի պատին և աճում՝ առաջացնելով սեռահասուն որդ:
3. Մարդը ինչպե՞ս է վարակվում Էխինակոկով
Էխինոկոկը ամենափոքր ժապավենաձև որդն է: Ապրում է շների բարակ աղիներում, իսկ արտազատված ձվերը լինում են այդ կենդանիների մաշկի վրա՝ մազածածկույթում: Մարդիկ վարակվում են շների և կատուների հետ  հաճախ շփվելիս, երբ ձվերը կեղտոտ ձեռքերից անցնում են բերանի խոռոչ, ապա աղիներ, հետո թոքեր, լյարդ կամ այլ օրգաններ:

193. Ընդգծված դերբայները դարձրո՛ւ բայեր:

Օրինակ`

Քայլող աղջիկ- աղջիկ, որը քայլում է:
Հեռացած ձմեռ- ձմեռը, որ հեռացել է:

Ա. Սլացող մեքենա-Մեքենա, որը սլանում ,

արևի շուրջը պտտվող մեքենա -մեքենա, որը պտուվում է արևի շուրջը

,թունելից դուրս եկող գնացք – գնացք որը դուրս է գալիս թունելից։

պատրաստակամորեն հորը մտնող երեխա։-Երեխա որը պատրաստակամորեն մտնում է հորը։

փոշու ու մրի մեջ աշխատող մարդիկ:Մարդիկ որոնք աշխատում են փոշու և մրի մեջ

Բ. Ընկած գրիչ-գրիչ,որը ընկնում է։

մոռացված երգ,Երգ որը մոռացվում է։

թիթեռի հետևից ընկած երեխա, – երեխան ընկել է թիթեռի հետևից։

արձակված ու կախված վարագույր,Վարագույր որը արձակված և կախված է։

լուծված խնդիր,-Խնդիր որը լուծված է։

գիշերվա անձրևից խոնացացած օդ–

194. Կետերը փոխարինի՛ր ապրել բայից կազմված դերբայներով (ապրելիս, ապրող, ապրած, ապրել):

Նրա ապրած երկար ու ձիգ տարիների մասին ընդամենը մի երկու նախադասություն կարելի է պատմել:

Գետափին՝ զով ծառերի ստվերում ապրած հիշում էր իր անապատը, խանձված ավազը:

Կարտոֆիլի արտում ապրող բզեզն արագ բազմանում է ու շարժվում առաջ՝  նոր տարածություններ գրավելու:

Ուզում էր քաղաքից դուրս ու մենակ՝ ապրել հեռու մի դաշտում:

195. Կետերը փոխարինի՛ր ապրել բայի դիմավոր ձևերով:

Քանի՛ տարի ապրում ես մեր երկրում ու չգիտե՞ս մեր օրենքները:
Եթե մի երկու ամիս էլ ապրեմ այս  խոնավ ու անարև երկրում, բոլորովին կմոռանա՞ք մեր գյուղը:
Մի քանի օր այստեղ ապրելուց ու կտեսնի, թե ի՞նչ դժվար է օրվա հոգսը հոգալը:

Այստեղ ապրելու ուրիշ ելք չունեմ:
Դու երկար ապրել այս աշխարհում ու շատ բան ես տեսել, ինձ մի խորհուրդ տո՛ւր:

196. Տրված բայերը բաժանի՛ր երկու խմբի՝դիմավոր բայերի և դերբայների:

Փակել է, մտնել, փակած, մտար, փակում եմ, մտնում է, փակեցիր, մտած, փակի՛ր, մտնեիր, փակելիս, մտնելիս, կփակենք, մտի՛ր, պիտի փակեք, մտել էինք, փակել էիր, պիտի մտնի:

Դերբայեր
Փակած, մտած, փակելիս, մտնելիս, մտնել
Դիմավոր բայեր
Պիտի փակեք, մտել էինք, փակել էիր, պիտի մտնի, փակել է, փակում եմ, մտնում է, մտար, փակի՛ր, մտի՛ր, կփակենք, փակեցիրԴերբայեր
Փակած, մտած, փակելիս, մտնելիս, մտնել
Դիմավոր բայեր
Պիտի փակեք, մտել էինք, փակել էիր, պիտի մտնի, փակել է, փակում եմ, մտնում է, մտար, փակի՛ր, մտի՛ր, կփակենք, փակեցիր

197. Տրված նախադասություններն այնպես փոխի՛ր, որ դիմավոր բայը դառնա համակատար դերբայ (իս վրջավորությամբ):
Օրինակ`Երբ կենդանիների պահպանության խնդիրն էին լուծում, բազում դժվարությունների հանդիպեցին: — Կենդանիների պահպանության խնդիրը լուծելիս բազում դժվարությունների հանդիպեցին:
Երբ գետափին զբոսնում էր, հանկարծ շների հալածվող մի եղջերու տեսավ: — Գետափին զբոսնելիս, հանակրծ շների հալածվող մի եղջերու տեսավ:
Երբ երկրորդ խողովակաշարն էին կառուցում, պարզեցին, որ դա էլ բավարար չի լինելու: — Երկրորդ խողովակաշարը կառուցելիս, պարզեցին, որ դա էլ բավարար չի լինելու:
Երբ գետակն անցնում էր, որս անող մի գայլաձուկ տեսավ: — Գետակն անցնելիս, որս անող մի գայլաձուկ տեսավ։
Երբ լսում էր ընկերոջ պատմությունը, փորձում էր պատկերացնել, թե ինքն ի՞նչ կաներ այդ պայմաններում: — Ընկերոջ պատմությունը լսելիս, փորձում էր պատկերացնել, թե ինքն ի՞նչ կաներ այդ պայմաններում:
Երբ ինչ-որ բան կամ ինչ-որ մեկին գնահատում ես, կտրուկ ու ծայրահեղ մի՛ լինիր: — Ինչ-որ բան կամ ինչ-որ մեկին գնահատելիս, կտրուկ ու ծայրահեղ մի՛ լինիր:
Երբ փորձում էր, ընդամենը մի փոքր սխալ էր արել, ու ոչինչ չէր ստացվել: — Փորձելիս, ընդամենը մի փոքր սխալ էր արել, ու ոչինչ չէր ստացվել:

198. Տրված բայերից համակատար դերբայներ ստացի՛ր և դրանցով նախադասություններ կազմի՛ր:
Չափել, շարժվել, կապել, մտնել, տեսնել:

Սեեղանի երկարությունը չափելիս, հասկացա, որ սխալ էի չափում։
Շատ շարժվելիս, հոգնեցի։
Պարանը կապելիս, այն կտրվեց։
Տուն մտնելիս, առաջին հերթին ձեռքերս եմ լվանում։
Դրսում կատու տեսնելիս, միշտ կերակրում եմ։

199. Տրված անորոշ դերբայների բացառական և գործիական հոլովներով (ուց, ով վերջավորությամբ ձևերով) նախադասություններ կազմի՛ր
Լսել, բարձրանալ, հեռանալ:

Իմ պատմությունը լսելուց բացի, նա նաև աշխատում էր։
Նրա երգը լսելով, նա նկարում էր։

Բարձրանալուց, նա լսեց մի տարօրինակ ձայներ։
Շենք բարձրանալով, նա խեռախոսով էր խոսում։

Նույնիսկ հեռանալուց, նա բողոքում էր։
Հեռանալով, նա կորում էր տեսադաշտից։

200.Կետերի փոխարեն պահանջված ձևերով գրի՛ր փակագծում դրված բայերը:
Երգելիս ձայնը գլուխն էր գցում: (երգել-ե՞րբ)
Ձիու սիրտը պայթել էր քուռակի համար վախենալուց: (վախենալ-ինչի՞ց)
Թեյը տանելիս թափեց: (տանել-ե՞րբ)
Կենսախինդ մարդիկ վախենում են լուրջ կամ տխուր կամ ծանր երևալուց: (երևալ-ինչի՞ց)
Ու Մոսկվա գնալուց առաջ մի երկու օրով ման է գալիս հարազատ վայրերում: (գնալ-ինչի՞ց)
Մեղր լցնելիս մի կաթիլ գետին թափեց: (լցնել-ե՞րբ)

201.Փակագծում դրված բայերը կետերի փոխարեն գրի՛ր պահանջված ձևով:
Այդ նամակը կարդալիս նա գունատվեց: (կարդալ-ե՞րբ)
Ամբողջը երեկո կարդալուց հոգնած՝ դուրս եկավ զբոսնելու: (կարդալ-ինչի՞ց)
Այդ տունը կարդալիս սպասում էր որդու վերադարձին: (կարդալ-ե՞րբ)
Չգիտես ինչու, վախենում էր վերջին կամուրջը մինչև վերջ կառուցելուց: (կառուցել-ինչի՞ց)
Ականջները դժժում էին ամբողջ օրն այդ աղմուկը լսելուց: (լսել -ինչի՞ց)
Իրիկնապահին տուն դառնալիս մի անգամ էլ հիշեց խոստումը: (դառնալ-ե՞րբ)
Վիրավորվել էր ընկերոջ՝ առանց պատճառի հետ դառնալուց: (դառնալ-ինչի՞ց)
Վրա-վրա հիվանդանալուց նիհարել էր: (հիվանդանալ-ինչի՞ց)
Հիվանդանալիս միշտ էլ նիհարում է: (հիվանդանալ-ե՞րբ)