Author: mhermskh

Հաշվետվոթյուն

Սեմտեմբեր

Հայոց ցեղասպանության քաղաքականության սկիզբը Օսմանյան կայսրությունում

Հայաստանը Ռուսական և Օսմանյան կայսրությունների տիրապետության տակ XX դ. սկզբին

Հայաստանը Ռուսական և Օսմանյան կայսրությունների տիրապետության տակ XX դ. սկզբին

Հայաստանը Ռուսական և Օսմանյան կայսրությունների տիրապետության տակ XX դ. սկզբին

Հոկտեմբեր

Առաջին համաշխարհային պատերազմը (1914–1918 թթ.)

ՀԱՅԱՍՏԱՆԸ ԱՆԿԱԽՈՒԹՅԱՆ ՎԵՐԱԿԱՆԳՆՄԱՆ ՃԱՆԱՊԱՐՀԻՆ: ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ԱՌԱՋԻՆՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅՈՒՆԸ

Նոյեմներ

Հայաստանը 1917 թ. արմատական փոփոխությունների փուլում

էսսե Նռնենիներ-սփյուրքահայթյուն

Հայկական հարցը Փարիզի խաղաղության խորհրդաժողովում 

ԷՍՍԵ Խենթը և Արամ Մանուկյանը

Դեկտեմբեր

Հայաստանը Խորհրդային Ռուսաստանի և Մուստաֆա Քեմալի կառավարությունների թիրախում. ՀՀ անկումը

ԷՍՍԵ
ԽՈՐՀՐԴԱՅԻՆ ՀԱՅԱՍՏԱԸ 1920-1991 ԹԹ.

Էսսե։ Թեմա՝ «Խենթը-անգրագիտության վերացում»։

1. Պանիսլամիզմ, պանթյուրքիզմ

• Պանիսլամիզմ – գաղափարախոսություն, որի նպատակն է բոլոր մահմեդական ժողովուրդների միավորումը մեկ քաղաքական և կրոնական միասնականության մեջ։
• Պանթյուրքիզմ – գաղափարախոսություն, որը ձգտում էր միավորել բոլոր թյուրքախոս ժողովուրդներին մեկ պետության կամ դաշինքի մեջ՝ հիմնականում Թուրքիայի առաջնորդությամբ։

2. Համիդյան ծրագիր և համիդյան ջարդեր

• Համիդյան ծրագիր – սուլթան Աբդուլ Համիդ II-ի քաղաքականությունը՝ ուղղված հայ բնակչության ճնշմանն ու թուլացմանը։
• Համիդյան ջարդեր (1894–1896) – զանգվածային կոտորածներ Օսմանյան կայսրությունում։
• Հետևանքներ – մարդկային մեծ կորուստներ, տեղահանություններ, տնտեսական և մշակութային ավերածություններ։
• Միջազգային արձագանք – եվրոպական պետությունների դատապարտում, բայց առանց գործնական միջամտության։

3. Հայաստանը Ռուսական և Օսմանյան կայսրությունների կազմում

• Ռուսական կայսրություն – հայերը ունեին ավելի ապահով կյանք, դպրոցներ, մշակութային զարգացում։
• Օսմանյան կայսրություն – ազգային ճնշում, իրավազրկում, բռնություններ։
• Եզրակացություն – պայմանները ռուսական տիրապետության տակ համեմատաբար բարենպաստ էին։

4. Հայկական հարց

• Հայկական հարց – Օսմանյան կայսրությունում հայերի իրավունքների, անվտանգության և ինքնակառավարման խնդիրը։
• Վերաբացումը (1912–1914) – կապված էր Բալկանյան պատերազմների և եվրոպական պետությունների միջամտության փորձերի հետ։

5. Առաջին համաշխարհային պատերազմը և Հայոց ցեղասպանությունը

• Պատերազմի տարիներին Օսմանյան իշխանությունները իրականացրին հայ ժողովրդի զանգվածային բնաջնջում։
• Հետևանքներ – մարդկային մեծ կորուստներ, հայրենիքի կորուստ, սփյուռքի ձևավորում։
• Դատապարտում – ցեղասպանությունը ճանաչվել և դատապարտվել է բազմաթիվ պետությունների ու միջազգային կառույցների կողմից։

6. Բրեստ-Լիտովսկի պայմանագիր (1918)

• Կնքվել է Խորհրդային Ռուսաստանի և Կենտրոնական պետությունների միջև։
• Ռուսաստանը հրաժարվեց Արևմտյան Հայաստանի մի մասից՝ հօգուտ Օսմանյան կայսրության։

7. Բաթումիի խորհրդաժողովը (1918)

• Բանակցություններ Հայաստանի, Վրաստանի, Ադրբեջանի և Օսմանյան կայսրության միջև։
• Հայաստանը ստիպված էր ընդունել ծանր պայմաններ։

8. Մայիսյան հերոսամարտեր, ՀՀ հռչակում, Բաթումի պայմանագիր

• Մայիսյան հերոսամարտեր – Սարդարապատ, Բաշ Ապարան, Ղարաքիլիսա։
• 1918 թ. մայիսի 28 – հռչակվեց Հայաստանի Հանրապետությունը։
• Բաթումի պայմանագիր – ծանր, բայց պետականության պահպանման համար անհրաժեշտ։

9. Հայկական հարցը Փարիզի խաղաղության խորհրդաժողովում

• Հայաստանը ներկայացրեց իր պահանջները։
• Քննարկվեց անկախ և միավորված Հայաստանի ստեղծման հարցը, սակայն լիարժեք չիրագործվեց։

10. Հայաստանը Խորհրդային Ռուսաստանի և Քեմալական Թուրքիայի թիրախում

• Երկկողմ ճնշում Հայաստանի վրա։
• 1920 թ. – Հայաստանի Հանրապետության անկումը և խորհրդայնացումը։

11. Հայաստանի հարաբերությունները հարևանների հետ (19-րդ դարի վերջ – 20-րդ դարի սկիզբ)

• Օսմանյան կայսրություն – թշնամական։
• Պարսկաստան – սահմանափակ ազդեցություն։
• Վրաստան, Ադրբեջան – տարածքային վեճեր։
• Ռուսաստան – սկզբում պաշտպանիչ, ապա՝ վերահսկող։

Հիշե՛ք եռանկյունաչափական հիմնական նույնությունը՝ sin²α + cos²α = 1:

1)Գտե՛ք sinɑ -ն, եթե.
ա) cosɑ = 0
բ) cosɑ = — 1/2
գ)cosɑ = √3/2
դ)cosɑ = — 1

2)Գտեք sinɑ -ն ու ctgɑ -ն, եթե
ա)cosɑ = -√3/2
բ)cosɑ = -√2/2

3)Գտեք cosɑ–ն, եթե՝
ա)sinɑ = √3/2
բ)sinɑ = 1/4
գ)sinɑ =0.

4)Գտե՛ք արտահայտության արժեքը.

Խենթը՝ անգրագիտության վերացում

Հասարակության զարգացման ճանապարհին ամենամեծ խոչընդոտներից մեկը անգրագիտությունն է։ Անգրագետ մարդը հաճախ զրկված է ինքնարտահայտվելու, իր իրավունքները պաշտպանելու և հասարակական կյանքին լիարժեք մասնակցելու հնարավորությունից։ Այդ պատճառով պատմության ընթացքում միշտ եղել են մարդիկ, ովքեր համարձակվել են պայքարել անգրագիտության դեմ՝ երբեմն ընկալվելով որպես «խենթ»։

«Խենթը» այս թեմայում խորհրդանշում է այն մարդուն, ով չի հարմարվում հասարակության անտարբերությանը։ Նա հավատում է, որ կրթությունը կարող է փոխել մարդու ճակատագիրը և ամբողջ հասարակությունը։ Թեև շատերը նրան չեն հասկանում կամ ծաղրում են, նա շարունակում է իր գործը՝ սովորեցնել, լուսավորել, բացել մարդկանց աչքերը գիտելիքի ուժի նկատմամբ։

Կրթությունը ոչ միայն գիտելիք է փոխանցում, այլև ձևավորում է մտածողություն, պատասխանատվություն և արժանապատվություն։ Անգրագիտության վերացումը նպաստում է սոցիալական հավասարությանը, տնտեսական առաջընթացին և ազգային զարգացմանը։ Այդ ճանապարհին «խենթերը» իրականում առաջամարտիկներ են, ովքեր իրենց նվիրվածությամբ կերտում են ապագան։

Եզրափակելով՝ կարելի է ասել, որ անգրագիտության դեմ պայքարող «խենթը» հասարակության ամենախելացի ու կարևոր մարդկանցից մեկն է։ Նրա շնորհիվ կրթությունը դառնում է ոչ թե արտոնություն, այլ իրավունք, իսկ հասարակությունը՝ ավելի լուսավոր և ուժեղ։

Փորձ 1. Շղթայում հոսանքի ուժի կախումը լարումից

Աշխատանքի նպատակը․ ցույց տալ հաղորդչում հոսանքի ուժի կախումը հաղորդչի ծայրերին կիրառված լարումից։
Անհրաժեշտ սարքեր և նյութեր. հոսանքի աղբյուր (ուղղիչ), ամպերաչափ, վոլտաչափ, հետազոտվող հաղորդիչ, անջատիչ, հաղորդալարեր։
Աշխատանքի ընթացքը. հավաքել շղթան ըստ նկարի։ Հիշեք, որ ամպերաչափ, հետազոտվող հաղորդչին միցվում է հաջորդաբար, իսկ վոլտաչափ զուգահեռ Հաղորդչի ծայրերին կիրառված լարումը կարելի փոփոխել շղթային միացնելով տարբեր մարտկոցներ, մեր պարագայում ուղղիչով։ Փակենք շղթան և գրանցենք հոսանքի ուժի I₁ և լարման U₁ արժեքները։ Այնուհետև ուղղիչով փոխենք լարումը, գրանցենք հոսանքի ուժի I₂ և լարման U₂ արժեքները։ Չափումները կատարեք 4-5 տարբեր դեպքերի համար։ Չափման արդյունքները գրանցել։ Չափման արդյունքների հիման վրա կառուցել հոսանքի ուժի կախումը լարումից պատկերող գրաֆիկը։ Ընտրելով համապատասխան մասշտաբ՝ աբսցիղների առանցքի վրա տեղադրեք լարման, իսկ օրդինատների առանցքի վրա հոսանքի ուժի արժեքները, կատարել եզրակացություն։

U₁=2Վ
I₁=0.4Ա
U₂=4Վ
I₂=0.8Ա
U₃=6Վ
I₃=1.2Ա

I. Էլեկտրական դիմադրություն և Օհմի օրենք

1. Ինչպե՞ս են սահմանում հաղորդիչի էլեկտրական դիմադրությունը։
Հաղորդիչի էլեկտրական դիմադրությունը մեծություն է, որը ցույց է տալիս, թե որքանով է հաղորդիչը խոչընդոտում էլեկտրական հոսանքի անցմանը։

2. Ինչպե՞ս են սահմանում դիմադրության միավորը՝ օհմը։
1 օհմ է այն հաղորդիչի դիմադրությունը, որի ծայրերին 1 Վ լարման դեպքում հոսանքի ուժը 1 Ա է։

3. Կախվա՞ծ է հաղորդիչի դիմադրությունը լարումից և հոսանքից։
Ոչ, կախված չէ։ Դիմադրությունը տվյալ հաղորդչի հաստատուն մեծություն է և կախված չէ լարումից ու հոսանքի ուժից (եթե ջերմաստիճանը չի փոխվում)։

4. Ձևակերպե՛ք Օհմի օրենքը։
Հաղորդչում հոսանքի ուժը ուղիղ համեմատական է լարմանը և հակադարձ համեմատական՝ դիմադրությանը։$$I = \frac{U}{R}$$I=RU​

5. Ի՞նչ տեսք ունի I–U գրաֆիկը։
Ուղիղ գիծ է, որն անցնում է կոորդինատների սկզբնակետով։

6. Ինչպե՞ս է կախված դիմադրությունը նյութից, երկարությունից և հատույթից։
Դիմադրությունը՝

• մեծանում է երկարության մեծացման հետ,
• փոքրանում է լայնական հատույթի մեծացման հետ,
• կախված է նյութի տեսակից։

$$R = \rho \frac{l}{S}$$R=ρSl​

7. Ինչո՞վ է պայմանավորված տեսակարար դիմադրությունը։
Տեսակարար դիմադրությունը կախված է նյութի ներքին կառուցվածքից և ջերմաստիճանից։

8. Ինչպե՞ս են պատկերում դիմադրատարրը և ռեոստատը սխեմաներում։

• Դիմադրատարր՝ զիգզագ կամ ուղղանկյուն նշանով
• Ռեոստատ՝ դիմադրատարր + սլաք

II. Կայծակ և էլեկտրական անվտանգություն

1. Ինչպե՞ս է լիցքավորվում ամպը։
Ամպում օդային հոսանքների պատճառով լիցքերը բաժանվում են․

• վերին շերտը՝ դրական
• ստորին շերտը՝ բացասական

2. Կայծակի առաջացման մեխանիզմը։
Երբ ամպի և գետնի (կամ երկու ամպերի) միջև լարման տարբերությունը շատ մեծ է դառնում, տեղի է ունենում էլեկտրական պարպում՝ կայծակ։

3. Ինչու՞ է կայծակը ուղեկցվում որոտով։
Օդը կայծակի ժամանակ շատ արագ տաքանում է և ընդարձակվում, առաջացնելով հզոր ձայնային ալիք՝ որոտ։

4. Ի՞նչ է շանթարգելը։
Շանթարգելը մետաղական սարք է, որը կայծակի հոսանքը ուղղում է դեպի գետին և պաշտպանում շինությունները վնասումից։

5. Ե՞րբ է մարդու մարմինը զգում հոսանքը։
Երբ հոսանքի ուժը անցնում է մոտ 1 մԱ-ից։

6. Ո՞ր հոսանքներն են վտանգավոր և մահացու։

• 10–15 մԱ → վտանգավոր
• 50 մԱ և ավելի → կարող է լինել մահացու

7. Բուժական նպատակներով ինչպե՞ս է օգտագործվում հոսանքը։
Օգտագործվում է՝

• ֆիզիոթերապիայում
• մկանների խթանման համար
• սրտի աշխատանքի վերականգնման սարքերում

Այս պատմվածքում հայոց գիրը ներկայացվում է ոչ միայն որպես գրելու և կարդալու միջոց, այլ որպես ժողովրդի հիշողություն, արժանապատվություն և գոյության ձև։ Մամփրեի կերպարը ցույց է տալիս, որ գրագիտությունը տարիք չունի․ մարդը կարող է ամբողջ կյանքը ապրել առանց գրի, բայց երբ զգում է դրա իրական արժեքը, պատրաստ է ամեն ինչի գնալ՝ այն յուրացնելու համար։

Մամփրեն անգրագետ է, բայց ոչ անգիտակից։ Նա խորապես զգում է հայոց գրերի սրբությունը, որովհետև դրանք կապում է իր անցյալի, վարժապետ Տեր Հարության, Մաշտոցի և հայրենի հողի հետ։ Նրա համար տառերը պարզապես նշաններ չեն, այլ կենդանի էակներ են՝ գետեր, առվակներ, զինվորներ, որոնք պաշտպանում են ազգի սահմանները։ Այդ պատկերավոր մտածողությունը ցույց է տալիս, որ իրական իմաստությունը միշտ չէ, որ գալիս է դպրոցական կրթությունից․ այն ծնվում է կյանքի փորձից ու սիրուց։

Պատմվածքում կարևոր դեր ունի նաև Տեր Հարության կերպարը, ով տառերը սովորեցնում է երգով, հավատով ու նվիրումով։ Նրա ասեղնագործած կարմիր տառերը դառնում են հայոց գրի անմահության խորհրդանիշ։ Թեև վարժապետը կորչում է պատմության փոթորկում, նրա թողած ժառանգությունը շարունակում է ապրել Մամփրեի հիշողության մեջ և փոխանցվում է հաջորդ սերունդներին։

Մամփրեի ծեր տարիքում տառաճանաչ դառնալու որոշումը խորհրդանշում է ժողովրդի արթնացումը։ Նա ապացուցում է, որ նույնիսկ կորուստներից, պատերազմներից ու գաղթից հետո կարելի է վերադառնալ արմատներին և վերագտնել ինքնությունը։ Հայոց գիրը նրա համար դառնում է պայքարի զենք, ոչ թե հաց վաստակելու միջոց։

Այս պատմվածքը մեզ սովորեցնում է, որ ազգի ուժը ոչ միայն զենքի կամ իշխանության մեջ է, այլ՝ լեզվի, գրի և հիշողության։ Երբ մարդը ճանաչում է իր գրերը, նա դառնում է իր երկրի իրական պաշտպանն ու շարունակողը։

1)9

2)3.42

3)2.5

4)25

5)54

6(72

Խաչվող հասկացություն՝ զարգացում

Ինչո՞ւ էր կարևոր կրթության զարգացումը։
Կրթության զարգացումը կարևոր էր, քանի որ այն ձևավորում է գիտելիք ունեցող, մտածող և պատասխանատու մարդ։ Կրթված հասարակությունը կարողանում է պահպանել իր մշակույթը, զարգացնել գիտությունը, տնտեսությունը և պետական համակարգը։ Առանց կրթության անհնար է կայուն առաջընթացը։

Կրթության դերը տարբեր ժամանակաշրջաններում։
Հին ժամանակներում կրթությունը հիմնականում վերապահված էր ընտրյալներին և ծառայում էր կրոնական ու վարչական նպատակների։ Միջնադարում կրթությունը նպաստում էր հավատքի ու ավանդույթների պահպանմանը։ Նոր ժամանակներում այն դարձավ հասարակական զարգացման հիմնական գործոն՝ նպաստելով ժողովրդավարությանը, գիտական առաջընթացին և ազգային ինքնագիտակցությանը։ Ժամանակակից աշխարհում կրթությունը կապվում է նորարարության, տեխնոլոգիաների և մրցունակության հետ։

1) Գտե՛ք sinɑ -ն, եթե.
ա) cosɑ = 0
sinɑ=1
բ) cosɑ = — 1/2
sinɑ=√3/2
գ)cosɑ = √3/2
sinɑ=-1/2
դ)cosɑ = — 1
sinɑ=2

2) Գտեք sinɑ -ն ու ctgɑ -ն, եթե
ա) cosɑ = -√3/2
sinɑ=1/2
ctgɑ=1/√3
բ) cosɑ = -√2/2
sinɑ=
ctgɑ=

3) Գտեք cosɑ–ն, եթե՝
ա) sinɑ = √3/2
cosɑ=1/2
բ) sinɑ = 1/4

գ) sinɑ=0
cosɑ=1

4) Գտե՛ք արտահայտության արժեքը.

ա) sin108^o/sin72^o=1
բ) cos17^o/cos163^o=-1
գ) tg42^o/tg138^o=-1