Month: November 2025

1․ Ի՞նչ է միտոզը.
ա) Բջջի բաժանումը երկու դուստր բջիջների
բ) Սերմի աճը
գ) Սննդի սինթեզը
դ) Շնչառությունը

2․ Միտոզի արդյունքում ստացվող բջիջները լինում են․
ա) Տարբեր գենետիկ կազմով
բ) Նույն գենետիկ կազմով
գ) Առանց միջուկի
դ) Առանց քրոմոսոմների

3․ Միտոզը տեղի է ունենում․
ա) Սոմատիկ բջիջներում (մարմնի բջիջներ)
բ) Սեռական բջիջներում
գ) Միտոքոնդրիումներում
դ) Քլորոպլաստներում

4․ Միտոզի հիմնական նշանակությունը․
ա) Էներգիայի առաջացում
բ) Աճ և վերականգնում
գ) Տեղաշարժ
դ) Սննդի մարսում

5․ Միտոզի վերջում ձևավորվում են․
ա) Չորս բջիջ
բ) Երկու նույնական բջիջ
գ) Մի մեծ բջիջ
դ) Սերմաբջիջ

6․ Միտոզի ընթացքում բջջի քրոմոսոմների թիվը․
ա) Կրկնվում է
բ) Պակասում է երկու անգամ
գ) Աճում է չորս անգամ
դ) Անհետանում է

7․ Ո՞ր գործընթացն է հաջորդում միտոզին․
ա) Ցիտոկինեզ
բ) Ֆոտոսինթեզ
գ) Սերմնավորում
դ) Ֆերմենտացում

1. Ի՞նչ է վիրուսը։
ա) Միաբջիջ օրգանիզմ
բ) Բազմաբջիջ օրգանիզմ
գ) Ոչ բջջային ձև՝ ժառանգական նյութով և սպիտակուցային պատյանով
դ) Մոլեկուլային միացություն

2․ Վիրուսները ունեն․
ա) Միայն ԴՆԹ
բ) Միայն ՌՆԹ
գ) ԴՆԹ կամ ՌՆԹ
դ) ԴՆԹ և ՌՆԹ միասին

3․ Ինչո՞ւ են վիրուսները համարվում ոչ բջջային ձևեր։
ա) Որովհետև չունեն բջջային կառուցվածք
բ) Որովհետև չեն բազմանում
գ) Որովհետև չունեն ժառանգական նյութ
դ) Որովհետև չեն կարող առաջացնել հիվանդություն

4․ Որտե՞ղ են վիրուսները բազմանում։
ա) Ջրում
բ) Արտաքին միջավայրում
գ) Միայն կենդանի բջջի ներսում
դ) Ինքնուրույն՝ առանց բջջի

5. Ինչո՞վ է կազմված վիրուսի մարմինը։
ա) Միայն սպիտակուցներից
բ) Նուկլեինաթթվից և սպիտակուցային պատյանից
գ) Ցիտոպլազմայից և միջուկից
դ) Սպիտակուցից և ածխաջրերի

6. Ո՞ր վիրուսն է առաջացնում ՁԻԱՀ հիվանդությունը։
ա) Գրիպի վիրուսը
բ) Կորոնավիրուսը
գ) ՄԻԱՎ-ը
դ) Հերպես վիրուսը

7. Ինչպե՞ս է վիրուսը վնասում օրգանիզմին։
ա) Բջիջների սնունդը խլելով
բ) Բջիջների ներսում բազմացմամբ և դրանք ոչնչացնելով
գ) Արյան մեջ թունավոր նյութեր արտազատելով
դ) Օրգանիզմի ջերմաստիճանը բարձրացնելով

Ո՞րն է թթուների և հիդրօքսիդների (հիմքերի) սահմանումը:

Ցանկացած թթվի պարտադիր տարրը՝ ջրածին (H).

1. Ո՞րն է ցանկացած թթվի կազմի պարտադիր տարրը։ Գրե՛ք դրա քիմիական նշանը։

Բոլոր հիդրօքսիդների պարտադիր մասը՝ հիդրօքսիդային խմբի OH⁻։

2. Ո՞րն է բոլոր հիդրօքսիդների (հիմքերի) բանաձևի պարտադիր մասը։

OH

3. Ի՞նչպես ենք դասակարգում թթուները ըստ թթվածնի պարունակության։ Բերե՛ք մեկական օրինակ։

Թթուների դասակարգում թթվածնի պարունակությամբ․

Առանց թթվածնի թթուներ հիդրաթթուներ՝ օրինակ՝ HCl

4. Ինչպե՞ս է կոչվում այն հիդրօքսիդը, որը լուծվում է ջրում։

Ջրում լուծվող հիդրօքսիդը կոչվում է ալկալի։

5. Ի՞նչ գույն է ստանում լակմուսի թուղթը, երբ այն ընկղմում են թթվի լուծույթի մեջ։

Թթվի լուծույթում լակմուսը դառնում է կարմիր։

6. Թվարկե՛ք ալկալիներին բնորոշ մեկ ֆիզիկական հատկություն։

Ալկալիներին բնորոշ հատկություն՝ սահուն/օճառանման հպում

7. Ինչպե՞ս է կոչվում այն նյութերը, որոնք փոխում են իրենց գույնը՝ կախված լուծույթի թթվային կամ հիմնային լինելուց:

Նյութերը, որոնք փոխում են գույնը թթվայնությունից/հիմնայնությունից կախված, կոչվում են ինդիկատորներ։

8. Ի՞նչ նյութեր են  առաջանում թթվի և հիմքի փոխազդեցությունից։

Թթվի և հիմքի փոխազդեցությունից առաջանում են աղ և ջուր։

9. Ինչպե՞ս է կոչվում թթվի և հիմքի միջև տեղի ունեցող փոխազդեցությունը։

Թթվի և հիմքի փոխազդեցությունը կոչվում է չեզոքացում։

10. Թթունները փոխազդու՞մ են մետաղների հետ։ Եթե այո, ի՞նչ նյութեր են առաջանում այդ դեպքում։

Այո, թթուները փոխազդում են մետաղների հետ․ առաջանում են աղ և ջրածին գազ (H₂)।

11.Ի՞նչ է տեղի ունենում անլուծելի հիմքերի հետ, երբ դրանք տաքացնում են (ջերմային քայքայում)։ Ի՞նչ նյութեր են առաջանում:

Անլուծելի հիմքերը տաքացնելիս քայքայվում են՝ առաջացնելով մետաղի օքսիդ և ջուր։

12. Հնարավո՞ր է արդյոք ստանալ լուծելի հիմք (ալկալի) մետաղի և ջրի փոխազդեցությունից։

Այո, որոշ մետաղների և ջրի փոխազդեցությամբ ստացվում է լուծելի հիմք, օրինակ՝ Na + H₂O → NaOH։

1. 2) 20
2. 2) 3
3. 2) 90
4. 4) 37

5. 1) 21
6. 4) a⁹-a²=a⁷
7. 4) (x+2)(x-4)

8. 3) 2

10. 1) x²-2x-15=0

11. 1) Ֆունկցիան ունի մեծագույն արճեք
12. 1) 1/8

13. 2) 23/16
14. 4) 9
15. 1) -3

16. 4) 6

21. 280/4*7=10
3*10=30
30*4=120
22. 5*10=50
300/50=6

Առաջադրանքներ․

1)O-ն ABC եռանկյան միջնագծերի հատման կետն է: Գտե՛ք AO հատվածի երկարությունը, եթե AK միջնագիծը 18 դմ է:

18:3=6

6×2=12

AO=12դմ

2)O-ն ABC եռանկյան միջնագծերի հատման կետն է: Գտե՛ք AK միջնագծի երկարությունը, եթե OK-ն 5 սմ է:

3×5=15

AK=15 սմ

3)Տարված է C ուղիղ անկյունով ABC եռանկյան CH բարձրությունը: Գտե՛ք AB ներքնաձիգը, եթե AC = 6 սմ, AH = 3 սմ

AB=12 սմ

4)Ուղղանկյուն եռանկյան ներքնաձիգին տարված բարձրությունը այն բաժանում է 4 սմ և 5 սմ երկարությամբ հատվածների: Գտե՛ք եռանկյան էջերը:

5)Տարված է C ուղիղ անկյունով ABC եռանկյան CH բարձրությունը:
Գտեք AB ներքնաձիգը, եթե AH:HB=4:5, AC = 6 դմ:

6)Ուղղանկյուն եռանկյան ներքնաձիգին տարված բարձրությունն այն բաժանում է 9 սմ և 16 սմ երկարությամբ հատվածների: Գտե՛ք այդ եռանկյան պարագիծը:

Քաղաքի ճանապարհից մինչև հայրենիքի կայացում**

Նախաբան

Գիշերվա խավարի մեջ հնչած գնացքի վերջին շվշվոցը կարծես նոր կյանքի սկիզբ ազդարարեր հերոսների համար։ Երբ նրանք մտան վագոնը և երկար ճանապարհ անցնելով մոտեցան գեղեցիկ, աղմկալի քաղաքին, բացվում էր ոչ միայն մի նոր վայր, այլև մի նոր աշխարհ՝ լի զարգացման, գիտության ու մարդկային առաջընթացի խորհրդանիշներով։ Քնած քաղաքի անդորրը խախտում էին միայն գործարան շտապող բանվորները, որոնք մարմնավորում էին աշխատասիրությունն ու իր երկրի հանդեպ պատասխանատվությունը։

Պարոն Սալմանի և Վարդանի ուղևորությունը քաղաքի փողոցներով դարձավ ոչ միայն տեղանքի ուսումնասիրություն, այլև գաղտնի ուղերձ․ նրանք տեսնում էին մի քաղաք, որտեղ «ամեն քաղաքացի զինվոր է»։ Սա քաղաքացիական միասնության լավագույն դրսևորումն էր՝ հզոր և ազատ հասարակության հիմքը։ Վարդանը հիացած բացականչում էր՝ «Գեղեցիկ քաղաք… հրաշալի՜ քաղաք…», և այդ հիացմունքը հասկանալի էր․ առաջադեմ շինություններ, թատրոններ, համալսարան, ակադեմիա, մամուլի կենտրոն՝ ամենը վկայում էր այն մասին, որ զարգացած քաղաքը ազատ մարդու տունն է։

Բայց հյուրանոցում նրանց դիմավորում էր այլ իրականություն․ Մելիք-Մանսուրն ու Թոմաս էֆենդին վիճում էին ընտրելիք ճանապարհի մասին։ Մեկը պնդում էր նպատակին տանող ուղիղ ճանապարհի կարևորությունը, մյուսը ծաղրում՝ այն «էշի մարտիրոսություն» համարելով։ Այս փոքր դրվագը խորհրդանշում է գաղափարական տարաձայնությունները, որոնք հաճախ էլ ծնվում են ազատ և ինքնանպատակ պայքարի մեջ։ Այս վիճաբանության մեջ ընդգծվում է գլխավոր հարցը․ ո՞ր ճանապարհն է տանում դեպի իրական հաջողություն՝ խելացի ու հաշվարկված քայլե՞րը, թե՞ վտանգի գնով կատարած վճռականությունը։

Այս մտահոդվածային պայքարը շատ է հիշեցնում իրական պատմությունը՝ հատկապես 20-րդ դարի սկզբի Հայաստանը, որտեղ գաղափարական պայքարը միահյուսված էր գոյապայքարի հետ։ Այստեղ է, որ պատմական հարթակում հայտնվում է Արամ Մանուկյանը՝ մարդու տիպարը, որը միավորում էր վճռականությունն ու հեռատեսությունը։ Նա ոչ թե խոսք էր տալիս, այլ գործ՝ Վանի ինքնապաշտպանությունը, Զինվորական մարմնի ստեղծումը, հազարավոր մարդկանց փրկությունը փաստում են նրա խորատես ու կազմակերպչական մեծ տաղանդը։

Երբ 1918 թվականին թուրքական զորքերը մոտեցան Երևանին, հենց Արամ Մանուկյանի վճռականությունն ու կազմակերպված մոտեցումը դարձան Սարդարապատի, Բաշ-Ապարանի և Ղարաքիլիսայի հաղթանակների հիմքը։ Եթե Վարդանը հիանում էր այն քաղաքի կարգուկանոնով, որտեղ «ամեն քաղաքացի զինվոր է», ապա Արամ Մանուկյանը դա վերածեց իրականության՝ հենվելով ժողովրդի միասնական ուժի վրա։ Նրա շնորհիվ հայ ժողովուրդը կանգնեց չկործանվելու եզրին և ստեղծեց սեփական պետությունը։

Այսպիսով, ինչպես Վարդանի բացահայտած քաղաքը ցույց էր տալիս զարգացած հասարակության ներդաշնակությունը, այնպես էլ Արամ Մանուկյանը իր կյանքով ու պայքարով կառուցեց այնպիսի հայրենիք, որտեղ յուրաքանչյուր քաղաքացի պետք է զգար իր պատասխանատվությունը։ Վիճաբանություններից, կասկածներից ու բարդություններից վեր միայն միասնական կամքը կարողացան առաջնորդել հայ ժողովրդին դեպի անկախություն։

Վերջնամաս

Ամփոփելով՝ երկու տեքստերն էլ մեզ հիշեցնում են նույն ճշմարտությունը․ պետություն կառուցելը սկսվում է երազանքից, բայց իրականանում է պարտականության, միասնականության ու անձնվիրության շնորհիվ։ Եվ ինչպես Վարդանի հիացմունքը ցույց էր տալիս կատարյալ քաղաքի գաղափարը, այնպես էլ Արամ Մանուկյանի գործը դարձավ այդ քաղաքի իրական մարմնավորում՝ Հայաստանի Հանրապետության ծնունդը։

ա. Ինչպե՞ս ընթացան Հայկական հարցի քննարկումները Փարիզի խաղաղության վեհաժողովում

1919 թ․ բացված Փարիզի Խաղաղության վեհաժողովում հայկական հարցը քննարկվում էր որպես Օսմանյան կայսրության ոչ թուրք ժողովուրդների ապագայի մաս։
Քննարկումների հիմնական բովանդակությունը հետևյալն էր․

• Հայերը ներկայացրին միավորված Հայաստանի ստեղծման պահանջը, որը պետք է ընդգրկեր Արեւմտյան և Արեւելյան Հայաստանը։
• Հայկական պատվիրակությանը ներկայացնում էին Բոգոս Նուբարը և Ավետիս Ահարոնյանը։
• Մեծ տերությունները սկզբում դրական էին վերաբերվում, սակայն դանդաղում էին որոշման մեջ, քանի որ իրենց շահերը զուգահեռ չէին․
  • Ֆրանսիան և Անգլիան ցանկանում էին արագ լուծել տարածքային ու նավթային հարցերը Մերձավոր Արևելքում։
  • ԱՄՆ-ը ավելի զգուշավոր էր և չէր ցանկանում նոր երկարատև պարտավորություններ ստանձնել։
• Քննարկումները բարդացրեց նաև այն, որ Հայաստանը շատ տկար պետություն էր, ու մեծ տերությունները կասկածում էին, արդյոք այն կկարողանա գոյատևել։

Քննարկումների արդյունքը եղավ, որ հայկական հարցը որոշվեց ներառել օսմանյան կայսրության հետ կնքվելիք Սևրի խաղաղության պայմանագրում։

բ. ԱՄՆ-ի դիրքորոշումը Հայաստանի մանդատի հարցում

Վեհաժողովում առաջարկվեց, որ ԱՄՆ-ը ստանձնի Հայաստանի մանդատը՝ դառնալով Հայաստանի հովանավորը և ապահովիչը։

ԱՄՆ-ի դիրքորոշումը եղել է երկակի․

• Նախագահ Վուդրո Վիլսոնը կողմ էր․ նա հավատում էր, որ ԱՄՆ-ը պետք է աջակցի փոքր ժողովուրդներին և պաշտպանի նրանց ինքնորոշման իրավունքը։
• Սակայն ԱՄՆ-ի կոնգրեսը դեմ քվեարկեց մանդատին, որովհետև՝
  • ԱՄՆ-ը չէր ուզում ներգրավվել Մերձավոր Արևելքի ռազմական ու ֆինանսական բեռներին,
  • երկիրը հենց նոր էր դուրս եկել Առաջին աշխարհամարտից և ցանկանում էր կենտրոնանալ ներքին խնդիրների վրա,
  • շատ կոնգրեսականներ չէին ուզում, որ ԱՄՆ-ը դառնա «կոլոնիալ» տերություն։

Արդյունք․ ԱՄՆ-ը մերժեց մանդատը, բայց Վիլսոնը շարունակեց աջակցել Հայաստանին՝ իր սահմանազատման որոշմամբ (Վիլսոնի árbitrajինչը որոշեց Հայաստանի և Թուրքիայի սահմանը)։

գ. Հայաստանին վերաբերող դրույթները Սևրի պայմանագրում եւ տարածքային վեճերի կարգավորումը

Հայաստանին վերաբերող գլխավոր դրույթները

1920 թ․ օգոստոսի 10-ին Օսմանյան կայսրության և դաշնակից տերությունների միջև ստորագրված Սևրի պայմանագիրը Հայաստանի համար շատ նպաստավոր էր․

1. Թուրքիան ճանաչում էր Հայաստանի անկախությունը՝ որպես ինքնիշխան պետություն։
2. Թուրքիան պարտավորվում էր հանձնվել Վուդրո Վիլսոնի սահմանազատմանը, որը պիտի որոշեր Հայաստանի–Թուրքիայի սահմանի ճակատագիրը։
3. Հայաստանի տարածքը պետք է զգալիորեն ընդլայնվեր՝ ներառելով Վանի, Բիթլիսի, Էրզրումի և Տրապիզոնի վիլայեթների մեծ մասը։
4. Հայաստանը ստանում էր ծով դուրս գալու հնարավորություն՝ Սև ծովի ափին։
5. Թուրքիան պարտավորվում էր պաշտպանել հայկական բնակչության իրավունքները և վերացնել հայերի նկատմամբ նախորդ տարիների գործած հանցագործությունները։

Տարածքային վեճերի կարգավորումը Վրաստանի և Ադրբեջանի հետ

Սևրի պայմանագիրը նախատեսում էր նաև, որ՝

• Հայաստանի և Վրաստանի,
• ինչպես նաև Հայաստանի և Ադրբեջանի միջև տարածքային վեճերը

պետք է կարգավորվեին միջազգային հանձնաժողովների միջոցով։
Այսինքն՝ լիներ խաղաղ, իրավական ճանապարհ՝ ոչ ռազմական։

Իրականում, պայմանագիրը երբեք լիովին ուժի մեջ չմտավ, որովհետև Թուրքիայում իշխանության եկան քեմալականները, և տարածաշրջանում սկսվեցին նոր պատերազմներ։

1)ABC և A₁B₁C₁ եռանկյունները նման են, ընդ որում՝ k = 3 : Գտեք ABC եռանկյան մակերեսը, եթե A₁B₁C₁ եռանկյան մակերեսը 16 սմ² է:

3²=9′

x=16

9×16=144

2)Նման եռանկյուններից մեկի մակերեսը 20 դմ² է, մյուսինը`5 դմ²: Գտե՛ք այդ եռանկյունների նմանության գործակիցը:

20:5=4

4:2=2

3)Նման եռանկյուններից մեկի կողմը 24 սմ է, իսկ մյուս եռանկյան դրան նմանակ կողմը 6 սմ է: Գտեք երկրորդ եռանկյան մակերեսը, եթե առաջինի մակերեսը 160 սմ է:

24:6=4

4²=16

160:10=16

4)Նման եռանկյուններից մեկի կողմերը 5 անգամ փոքր են մյուսի կողմերից: Գտե՛ք դրանց մակերեսների հարաբերությունը:

k=1\25

5)M-ը ABCD զուգահեռագծի BC կողմը բաժանվում է 1:2 հարաբերությամբ՝ հաշված B կետից: AM և BD հատվածները հատվում են K կետում: Գտե՛ք K կետի հեռավորությունը AD-ից, եթե K կետի հեռավորությունը BC-ից 5 սմ է։

6)BC = 6 սմ և AD = 18 սմ հիմքերով ABCD սեղանի անկյունագծերը հատվում են O կետում: Գտե՛ք AOD եռանկյան OM միջնագիծը, եթե BOC եռանկյան OK միջնագիծը 8 սմ է:

7)BC = 4 սմ և AD = 8 սմ հիմքերով ABCD սեղանի անկյունագծերը հատվում են O կետում: M-ը և N–ը համապատասխանաբար AO և OC հատվածների միջնակետերն են: Գտե՛ք DM-ը, եթե BN = 3 սմ: