Day: November 17, 2025

Մարդու իրավունքների համընդհանուր հռչակագիր — Կարճ բացատրություն

Մարդու իրավունքների համընդհանուր հռչակագիրը (ՄԻՀՀ) ընդունվել է 1948 թվականի դեկտեմբերի 10-ին ՄԱԿ-ի Գլխավոր ասամբլեայի կողմից։
Այն միջազգային ամենակարևոր փաստաթղթերից է, որը սահմանում է յուրաքանչյուր մարդու հիմնական և անalienելի իրավունքները, անկախ նրանից՝ նա որ երկրում է ապրում, ինչ ազգայինություն, սեռ, լեզու կամ համոզումներ ունի։

Ինչի՞ համար է պետք այս հռչակագիրը

• Պաշտպանում է մարդու ազատություններն ու արժանապատվությունը։
• Նպաստում է խաղաղությանը։
• Կանխում է խտրականությունը և բռնությունները։
• Պետություններին պարտադրում է հարգել և պահպանել մարդու իրավունքները։

Հռչակագրում ամրագրված հիմնական իրավունքները

(կարճ ու հստակ)

• Կյանքի իրավունք
• Ազատության և անձնական անվտանգություն
• Խոշտանգումներից ազատ լինելը
• Հավասարություն օրենքի առաջ
• Ազատ խոսքի և կարծիքի իրավունք
• Կրթության իրավունք
• Աշխատանքի և արդար վարձատրության իրավունք
• Քաղաքացիական կյանքին մասնակցելու իրավունք
• Ազատ տեղաշարժի իրավունք
• Ազատ ընտրելու իրավունք
• Ընտանիքի և անձնական կյանքի պաշտպանություն

Ինչու՞ է այն կարևոր

• Հռչակագիրը հիմք է բոլոր երկրների Սահմանադրությունների և օրենքների համար։
• Օգնում է պաշտպանել մարդկանց բռնություններից ու անարդարությունից։
• Համարվում է մարդու իրավունքների միջազգային չափանիշ։

1) Գրիր հիդրօքսիդների բանաձևերը

ա) նատրիումի հիդրօքսիդ — NaOH
բ) կալցիումի հիդրօքսիդ — Ca(OH)₂
գ) երկաթ(III)-ի (երկաթի +3 աստիճան) հիդրօքսիդ — Fe(OH)₃

2) Դասակարգիր՝ հիմք, թթու, ա

3) Լուծելի՞, թե ոչ

ա) NaOH — լուծելի է ջրում (շատ լավ լուծվում)
բ) Ba(OH)₂ — լուծելի է ջրում (մոտավորապես լավ լուծվում՝ ոչ այնքան, որքան NaOH, բայց ջրում լուծելի է)
գ) Fe(OH)₃ — ոչ լուծելի (ջրում անջատ precipitate՝ գոյանում է որպես նստվածք)
դ) Al(OH)₃ — ոչ շատ լուծելի (նյութը ջրում գրեթե անլուծելի՝ դիտվում է որպես նստվածք; սակայն այն ամֆոտեր է՝ լուծվում է ինչպես ուժեղ թթվերում, այնպես էլ ուժեղ հիմքերում)

4) Գրիր ռեակցիաները (բալանսով)

ա) NaOH + HCl → NaCl + H₂O
(մեկը մեկին՝ չպետք է միտքավորել՝ NaOH + HCl → NaCl + H₂O)

բ) Ca(OH)₂ + CO₂ → CaCO₃ + H₂O
(նաև հավասար է՝ Ca(OH)₂ + CO₂ → CaCO₃ ↓ + H₂O — CaCO₃ նստվածք է)

գ) Fe(OH)₃ → (տաքացնելիս) Fe₂O₃ + 3 H₂O (բալանսավոր՝)
2 Fe(OH)₃ → Fe₂O₃ + 3 H₂O
(ջերմության ազդեցությամբ հիդրօքսիդը ջրից զատվում է → օքսիդ)

դ) Al(OH)₃ + HNO₃ → Al(NO₃)₃ + H₂O (բալանսով՝)
Al(OH)₃ + 3 HNO₃ → Al(NO₃)₃ + 3 H₂O

Առաջադրանքներ․

1)Գտե՛ք նշված քառակուսային եռանդամի գրաֆիկի գագաթի կոորդինատները.
ա) y = x² — 5x + 3

-b\2a

x1=5\2=2.5

d=b2-ac

25-12=13

-d=-13

y=-d\

բ) y = x² + 6x — 3

գ) y = — 2x² — 10x + 1
դ) y = — 3x² + 12x — 5
ե) y = 2/3 * x² — 4x + 6

2)Գծե՛ք քառակուսային եռանդամի գրաֆիկը․
ա) y = x² + 6x + 4
բ) y = x² — 4x + 1
գ) y = 2x² — 4x + 6
դ) y = — 6x² — 18x + 24

3)Քառակուսային եռանդամի գրաֆիկի գագաթի կոորդինատներն են (x₀, y₀), իսկ զրոները՝ x₁-ն ու x₂-ը: Գտե՛ք x₀-ն, եթե հայտնի է, որ.
ա) x₁ = 4, x₂ = 10
բ) x₁ = — 5, x₂ = — 9
գ) x₁ = — 3, x₂ = 9
դ) x₁ = — 6, x₂ = 0
ԼՈՒԾՈՒՄ` ա) f(x) = ax² + bx + c պարաբոլի համար x₀ = −b/2a: Ըստ Վիետի թեորեմի՝ x₁ + x₂ = −b/a: Այս հավասարության երկու կողմը բաժանելով 2-ի՝ ստանում ենք (x₁ + x₂)/2 = −b/2a, որը հենց x₀-ն է: Քանի որ x₁ = 4 և x₂ = 10, ուրեմն՝ x₀ = (4 + 10)/2 = 7:

4)Գծե՛ք քառակուսային եռանդամի գրաֆիկը: Գտե՛ք այդ գրաֆիկի գագաթն ու զրոները.
ա) x² + 4x — 5
բ) x² — 6x + 5
գ) 5x² — 15x + 10
դ) 4x² — 9x + 10
ե) — 2x² + 8x — 6
զ) — 3x² + 8x — 6