Ինչպիսի՞ հողեր կան Հայսատանում։

• Լեռնամարգագետնային հողեր
• Դարչնագույն հողեր
• Շագանակագույն հողեր
• Սևահողեր
• Անապատա-կիսաանապատային հողեր
• Ալյուվիալ (գետաբերանի) հողեր
• Անգային հողեր (աղակալած, քարքարոտ)

Նկարագրե՛լ կիսաանապատային հողերը։

Տարածված են հիմնականում Արարատյան դաշտում, Մասիսի, Արտաշատի, Եղեգնաձորի ստորին մասերում։

Կազմվում են չոր, տաք կլիմայական պայմաններում։

Քիմիական կազմը հաճախ ունի աղակալում, գիպս և կարբոնատներ։

Բույսածածկը աղքատ է՝ աճում են քաղցրաթուրտ և ջրակայուն իներ՝ աղուտ, ուզառ, քյոռլուկ, աղասեր թփեր։

Մարդու միջամտությամբ (ոռոգում) դառնում են բարձր բերքատու, հատկապես այգեգործության և բանջարաբոստանային մշակաբույսերի համար։

Նկարագրե՛լ ամենատարածված հողատեսակը։

Զարգանում են միջին լեռնային գոտում (1000–1800 մ)։

Բավարար քանակի խոնավություն և տաք ամառ։

Հողի կառուցվածքը միջինածխաթթված է, բերրիությունը՝ միջինից բարձր։

Վարանուն գույն – բացից մինչև մուգ դարչնագույն։

Հարմար են հացահատիկայինների, բանջարեղենի, ինչպես նաև այգիների համար։

Ինչպիսի՞ էնդեմիկ բուսատեսակներ գիտեք Հայաստանում։

Հայաստանի էդեմիկ բույսերն են՝ պատատուկ հայկական, ոչնաթափ հայկական, օշինդր հայաստանյան, <<Հայաստանի արմատ>>՝ տորոն, աչնի Զանգեզուր, և կաղնի արաքսյան։

Ինչպիսի՞ էնդեմիկ կենդանատեսակներ գիտեք Հայաստանում։

Հայաստանում կան 75 կաթնասուններ, 302 թռչուններ, 43 սողուներ, անողնաշարավորներ՝ ավելի քան 11000-ը։ Շատ կենդանատեսակներ հատուկ են միայն Հայկական լեռնաշխարհին և հարակից տարածքներին։ Դրանք են հայկական վայրի վոչխարը, բեզոարյան այծը, կովկասյան փասիանը, հայկական եղջերավոր օձը և այլն։

Հիմնականում ՀՀ անտառները ինչպիսի՞ նշանակություն ունեն։

Էկոլոգիական նշանակություն – պահպանում են հողի բերրիությունը, կանխում են հողաշեղումները։

Կլիմակարգավորող դեր – մեղմացնում են օդի ջերմաստիճանի տատանումները։

Ջրակարգավորող դեր – նպաստում են գետերի և աղբյուրների կայուն հոսքին։

Օդի մաքրում – կլանում արտադրում են թթվածին։

Կենսաբազմազանության օջախներ – շատ կենդանիների ու բույսերի բնական տուն։

Թաղանթային / հողապաշտպան դեր լեռնային պայմաններում։

Ի՞նչ կներկայացնեք ֆրիգանոիդ բուսականության մասին։

• Ֆրիգանոիդը չոր լեռնային թփուտային բուսածածկ է։
• Տարածված է Արցախում, Զանգեզուրում, Վայոց ձորում, Արարատի լանջերին։
• Բնորոշ են ցածրամեծություն, հաստաճյուղ, միշտ կանաչ կամ կիսաիշտուկ թփեր։
• Հանդիպող տեսակներ՝ քրքումի եղեգին, յասամանախոտ, քարափճյան, սպիտակաթուփ, հետերոպտերոներ և այլն։
• Դրանք դիմանում են չորությանը, արևային ինտենսիվ ճառագայթմանը և աղքատ հողերին։

Նկարագրե՛լ անապատային և կիսանապատային գոտին։

Անապատային գոտի

• Շատ չոր կլիմա, խիստ տաք ամառ։
• Հողերը աղակալած են, կարբոնատային, հաճախ՝ ավազային։
• Բուսածածկը շատ թույլ է – հիմնականում աղուտ, խոտիկներ, ուզառ, ածիկ, թփուտներ։

Կիսաանապատային գոտի

• Ավելի խոնավ է, քան անապատայինը։
• Գտնվում է հիմնականում Արարատյան դաշտում և նրա շրջակա ստորին լանջերին։
• Հողերը՝ շագանակագույն, աղակալած, երբեմն գիպսային։
• Բույսեր՝ ծռախոտ, քյոռլուկ, աղուսային թփեր, ոզոռ, մոտ գետերի՝ հացազգիներ։
• Կենդանիներ՝ օձեր, կալիֆոռնիական փայտփորիկ, ճիտակ, մկնանմաններ։

1.Ո՞ր նյութերն են կոչվում աղեր:

Պատասխանիր՝ ո՞ր իոններից է կազմված և ինչպե՞ս է ստացվում։

2. Ի՞նչ իոններից են կազմված հետևյալ աղերը դիսոցի՛ր։

ա) NaCl
բ) CaCO₃
գ) CuSO₄
դ) KNO₃

3. Գրի՛ր հետևյալ աղերի բանաձևերը ըստ անվանումների․

ա) Կալցիումի քլորիդ
բ) Նատրիումի սուլֆատ

4 . Գրի՛ր, ինչ կստացվի, երբ  միմյանց հետ փոխազդեն․

ա) H₂SO₄ + KOH → ?
բ) CuO + 2HCl → ?
գ) Na₂CO₃ + CaCl₂ → ?

Առաջադրանքներ․
1) Լուծե՛ք անհավասարումը.
ա) (x — 2)(x — 6)(x — 7) > 0
(-∞;2) -, (2;6) +, (6;7) -, (7;∞) +
x ∈ (2;6)U(7;∞)
բ) (x + 5)(x — 1)(x + 2) < 0
(-∞;-5) -, (-5;-2) +, (-2;1) —
x ∈ (-∞;-5)U(-2;1)
գ) (x + 1)(x — 4)(x + 8)² < 0
(-∞;-8) -, (-1;4) -, (4;∞) +
x ∈ (∞;-8)U(-1;4)
դ) (x — 2)³ (x — 5)²(x + 2) < 0
(-∞;-2) -, (-2;2) +, (2;3) —
x ∈ (-∞;-2)U(2;3)

2) Լուծե՛ք անհավասարումը.

ա) (-∞;-3) +, (-3;2) +, (2;5) -, (5;∞) +
x ∈ (-∞;-3)U(5;∞)
բ)
գ) (-∞;-2) -, (-2;1) -, (1;4) -, (4;∞) +
x ∈ (-∞;-2)U(1;4)
դ) (-∞;-3) +, (-3;1) -, (1;10) -, (10;∞) +
x ∈ (-3;1)U(1;10)

3) Լուծե՛ք անհավասարումը.

ա) x ∈ [5;∞)
բ) x ∈ (9;∞)
գ) x ∈ (-∞;-15)
դ) x ∈ [4;∞)

4) Լուծե՛ք անհավասարումը.

ա) (-∞;-6) -, (-6;1) +, (1;4) -, (4;∞) +
x ∈ (-6;1)U(4;∞)
բ) (-∞;-5) +, (-5;-4) +, (-4;∞) +
x ∈ (-∞;-5)U(-4;∞)
գ) (-∞;-20) -, (-20;-6) -, (-6;9) -, (9;20) +, (20;∞) +
x ∈ (-∞;-20)U(-6;9)
դ) (-∞;-18) +, (-18;-9) +, (-9;-6) +, (-6;27) -, (27;∞) —
x ∈ (-6;27)U(27;∞)

Առաջադրանքներ․
1) Լուծե՛ք անհավասարումը.
ա) x² + 4x + 6 > 0
D=16-24=-8
-8<0
բ) 3x² + 8x + 22 ≥ 0
D=64-264=-200
-200<0
գ) — 2x² + 4x — 10 < — 2
D=16-64=-48
-48<0
դ) x² + 6x + 15 ≤ 5
D=36-40=-4
-4<0
ե) x² + 6x + 14 < 3x — 1
D=9-60=-51
-51<0
զ) — 4x² + 6x — 9 < 1 — x
D=49-160=-111
-111<0
2) Լուծե՛ք անհավասարումը.
ա) x² — 8x + 16 ≥ 0
D=64-64=0
x=8/2=4
բ) x² — 7x + 10 ≥ 1 — x
D=36-36=0
x=6/2=3
գ) 3x² + 12x + 10 ≥ — 2
D=144-144=0
x=12/6=2
դ) — 4x² + 6x — 2 ≥ 2x — 1
D=16-16=0
ե) — x² — 8x + 2 ≤ 3³ + 2x
D=100-100=0
x=10/-2=-5
զ) (x + 7)² > 2x + 13
3) Տրված է 3x² + bx + 5 < 0 քառակուսային անհավասարումը։ Հայտնի է, որ b² — 60 < 0։ Գտե՛ք անհավասարման լուծումների բազմությունը:
4) Տրված է 4x² + bx + 1 ≥ 0 քառակուսային անհավասարումը: Հայտնի է, որ b² < 7։ Գտե՛ք անհավասարման լուծումների բազմությունը:

1. Գրիր հետևյալ հիդրօքսիդների բանաձևերը.

ա) Նատրիումի հիդրօքսիդ – NaOH
բ) Կալցիումի հիդրօքսիդ – Ca(OH)₂
գ) Երկաթ(III)-ի հիդրօքսիդ – Fe(OH)₃

2. Դասակարգիր՝ հիմք, թթու, աղ.

• NaOH – հիմք (ալկալի)
• HCl – թթու (աղաթթու)
• KOH – հիմք (ալկալի)
• Cu(OH)₂ – հիմք (այլ մետաղի հիդրօքսիդ, անլուծելի)

3. Նշիր՝ լուծելի, թե ոչ.

ա) NaOH – լուծելի
բ) Ba(OH)₂ – լուծելի
գ) Fe(OH)₃ – անլուծելի
դ) Al(OH)₃ – անլուծելի

4. Գրիր ռեակցիաները.
ա) NaOH + HCl → NaCl + H2O
բ) Ca(OH)₂ + CO₂ → CaO + H2O
գ) Fe(OH)₃ → (տաքացնելիս) Fe2O3 + H2O
դ) Al(OH)₃ + HNO₃ → Al(NO3)₃ + H2O

Լրացուցիչ աշխատանք (տանը)
Մի հին չինական զրույց
1. Մեկնաբանի՛ր կայսեր զգացմունքները գլխարկների պատմությունից առաջ և հետո։ 
Կայսրը փորձեց լավություն անել իր ժողովրդին՝ սև ծանր գլխարկները փոխարինել սպիտակ թեթևներով։ Սակայն նա չհիմնավորեց իր հրամանը, ինչը բերեց սավալի հետևանքներին։ Սկզբում նա իրենից գոհ էր, որ իր ժողովրդին լավություն արեց, սակայն հետևանքները տեսնելով նա բարկացավ։ Բայց նրա վատ տրամադրությունը երկար չտևեց։
2. Ստեղծված իրավիճակը շտկելու առաջարկներ գրի՛ր։ 
Մահացած մարդկանց հետ բերել անհնար է, սակայն կայսրը պետք է հասկանալի հիմնավորի իր մյուս հրամանները, ուշադրություն դարձնի լուրջ խնդիրների վրա, ոչ թե ուղղակի գլխարկների։
3. Գրի՛ր քո կարծիքը կայսեր որոշման վերաբերյալ։ 
Կայսեր փորձեց լավություն անել մարդկանց, սակայն նա միանգամից կատարեց հրաման տալու որոշումը, չմտածելով՝ արդյո՞ք կօգնեն սպիտակ թեթև գլխարկները ժողովրդին։
4. Ինչպե՞ս անել, որ լավ գործը վատի չվերածվի։ 
Ըստ ինձ պետք է ավելի լավ մտածել ինչ-որ բան անելուց առաջ, անհեթեթ հրամաններ չտալ և իրոք փորձել լավություն անել։
5. Գրե՛ք էսսե՝ հիմք ունենալով այս ստեղծագործությունը։ 

1. Առանձնացրու, կարդա Թադմորի ապարանքի նկարագրությունը սկզբում եւ վերջում։ Մեկնաբանիր նկարագրությունների տարբերությունները (հեղինակի բանաստեղծական մտահղացումը)։

Լուսակերտ է ապարանքը Թադմորի,
Անապատում, որպես երազ ոսկեհյուս.
Յոթն հարյուր սյունի վրա մարմարի
Սլանում է աշտարակը երկնասույզ

2. Բառարանից գտիր բամբիշ, մանկլավիկ, նաժիշտ, ձեղուն, սնդուս, թալկանալ, եբենոսյան, մուշկ, կնդրուկ բառերի բացատրությունը։

1. բամբիշ – պալատական կին սպասուհի, թագավորի կամ իշխանի կնոջ սպասավորներից մեկը։
2. մանկլավիկ – շատ երիտասարդ, դեռահաս տղա․ պատանի։
3. նաժիշտ – արքունի կանանց կամ մեծատուն տիկնանց սպասուհի։
4. ձեղուն – տան տանիքի տակ գտնվող մաս, ձեղնահարկը։
5. սնդուս – շատ փափուկ, փայլուն, նուրբ գործվածք (մետաքսանման)։
6. թալկանալ – շատ նուրբանալ, փշրվել, փոշիանալ (նաև՝ դառնալ փափուկ, փուչիկի պես)։
7. եբենոսյան – արված եբենոսից՝ շատ կարծր ու սև թանկարժեք փայտից։
8. մուշկ – բուրմունք, ուժեղ ու քաղցր բույր ունեցող նյութ։
9. կնդրուկ – շիկացած կամ մոխրացած ածխի կտոր․ նաև ածխի մեծ կտոր։

3. Ստեղծագործության վերաբերյալ գրի՛ր քո մտորումները։ 

4. Գրի՛ր էսսե կամ ստեղծագործական աշխատանք վերնագրերից մեկով՝

• Սիրո և սպասման փոխհարաբերությունը Իսահակայանի ,,Հավերժական սեր,, ստեղծագործությունում, 
• Սիրո իդեալականացումը և իրականությունը, 
• Սերը չի չափվում ժամանակով, 
• Ի՞նչն է դարձնում զգացմունքը հավերժական՝ հիշողությունը, երազանքը, թե հավատը զգացումիդ հանդեպ,
• Հավերժական սերը՝ իդեա՞լ, թե՞ իրական հոգեվի

Առաջադրանքներ․

1)ABC և A₁B₁C₁ եռանկյունները նման են, ընդ որում՝ k = 4 : Գտեք ABC եռանկյան պարագիծը, եթե A₁B₁C₁ եռանկյան պարագիծը 26 դմ է:

Պատասխան՝ 104 դմ։

2)Նման եռանկյուններից մեկի պարագիծը 28 սմ է, մյուսինը՝ 7 սմ: Գտե՛ք այդ եռանկյունների նմանության գործակիցը:

Նմանության գործակիցը = 4

3)Նման եռանկյուններից մեկի կողմը 32 սմ է, մյուս եռանկյան դրան նմանակ կողմը 8 սմ է: Գտե՛ք երկրորդ եռանկյան պարագիծը, եթե առաջինի պարագիծը 120 սմ է։

Պատասխան՝ 30 սմ

4)Նման եռանկյուններից մեկի կողմերը 6 անգամ փոքր են մյուսի կողմերից: Գտե՛ք դրանց պարագծերի հարաբերությունը:

5)ABC և A₁B₁C₁ եռանկյունները նման են, ընդ որում՝ ∠A = ∠A₁, ∠B = ∠B₁: BM-ը և B₁M₁-ը այդ եռանկյունների միջնագծերն են: Գտե՛ք B₁M₁-ը, եթե AB = 12 սմ, A₁B₁ = 4 սմ, BM = 9 սմ։

6)ABC և A₁B₁C₁ եռանկյունները նման են, ընդ որում՝ ∠A = ∠A1, ∠B = ∠B₁: AK-ն և A₁K₁-ը այդ եռանկյունների կիսորդներն են: Գտե՛ք BC-ն, եթե AK = 9 սմ, A₁K₁ = 3 սմ, B₁C₁ = 7 սմ:

7)ABC և A₁B₁C₁ եռանկյունները նման են, ընդ որում՝ ∠A = ∠A₁, ∠B = ∠B₁: BH-ը և B₁H₁-ը այդ եռանկյունների բարձրություններն են: Գտե՛ք AC-ն, եթե BH =15 սմ, B₁H₁ = 6 սմ, A₁C₁ = 8 սմ։