Day: February 22, 2023

ЗАДАНИЕ 7. Образуйте имена прилагательные с приставкой пре- или при- .
1) ресторан недалеко от дороги – придорожный ресторан
2) очень странная история – престранная история
3) дома недалеко от города – пригородные дома
4) очень скучный фильм – прескучный фильм
5) площадь рядом с вокзалом – привокзальная площадь
6) не полностью открытый ящик – приоткрытый ящик
ЗАДАНИЕ 8. Образуйте имена прилагательные с приставкой без – бес.
1) человек без совести – бессовестный человек
2) работа без перерыва – бесперерывная работа
3) певица без голоса – безголосая певица
4) жизнь без радости – безрадостная жизнь
5) кошки без дома – бездомные кошки
6) въезд (в страну) без визы – безвизовый въезд

Դասի թեմա՝ Ջերմային երևույթների բազմազանությունը:

Տաքացնելիս կամ սառեցնելիս մարմինների հետ տեղի են ունենում որոշ փոփոխություններ. մարմինները մի վիճակից անցնում են մեկ այլ վիճակի, սեղմվում են կամ ընդարձակվում: Այս փոփոխություններն ընդունված է անվանել ջերմային երևույթներ:
Օրինակ
Ջերմային երևույթներ են՝ հալումն ու պնդացումը, գոլորշացումն ու խտացումը, եռումը, ջերմային ընդարձակումը:

Հալում և պնդացում
Նյութի անցումը պինդ վիճակից հեղուկ վիճակի կոչվում է հալում:
 Հալման հակառակ երևույթը, երբ նյութը հեղուկ վիճակից անցնում է պինդ վիճակի, կոչվում է պնդացում:

Որպեսզի նյութը հալվի, անհրաժեշտ է այդ նյութը տաքացնել մինչև որոշակի ջերմաստիճան: Բյուրեղային նյութերի համար այն խիստ որոշակի ջերմաստիճան է: 

Այն ջերմաստիճանը, որի դեպքում նյութը սկսում է հալվել, կոչվում է հալման ջերմաստիճան:

Օրինակ

Մի շարք նյութերի հալման ջերմաստիճանը (°C)

Հալման ջերմաստիճանում նյութը կարող է գտնվել և՛ պինդ, և՛ հեղուկ վիճակում:

0°C-ում ջուրը կարող է գտնվել և՛ պինդ, և՛ հեղուկ վիճակներում: Այդ ջերմաստիճանում սառույցը հալելու համար պետք է նրան էներգիա հաղորդել, իսկ ջուրը պնդացնելու համար՝ նրանից էներգիա վերցնել:

Հալման ընթացքում նյութի ջերմաստիճանը չի փոխվում:

Որոշ նյութեր, օրինակ՝ մոմը, ապակին, ձյութը, շոկոլադը չունեն հալման որոշակի ջերմաստիճան:
Այն նյութերը,որոնց անցումը մի վիճակից մյուս վիճակին տեղի է ունենում ոչ թե որոշակի ջերմաստիճանում, այլ՝ աստիճանաբար, անվանում են ամորֆ նյութեր:

Հալման և պնդացման երևույթները, դեռ հին ժամանակներից, մարդիկ օգտագործում են մետաղից տարբեր գործիքներ պատրաստելիս: Այդ նպատակով մետաղը հալում ու լցնում են նախապես պատրաստված կաղապարների մեջ և սառելուց հետո հանում կաղապարից:

 Նյութի անցումը հեղուկ վիճակից գազային վիճակի կոչվում է գոլորշացում: Հակառակ երևույթը, երբ նյութը գազային վիճակից անցնում է հեղուկ վիճակի, կոչվում է խտացում:

Հեղուկի գոլորշացումը տեղի է ունենում ցանկացած ջերմաստիճանում, սակայն որքան բարձր է ջերմաստիճանը, այնքան արագ է տեղի ունենում գոլորշացումը: Գոլորշացման արագությունը կախված է նաև հեղուկի տեսակից: Օրինակ` եթերը, սպիրտը միևնույն ջերմաստիճանում ավելի արագ են գոլորշանում, քան ջուրը:Երբ դրսում ցուրտ է, խոնավ բնակարանում ապակիները «քրտնում» են, դրանց վրա ջրի փոքրիկ կաթիլներ են հայտնվում:

Նմանապես ցուրտ և խոնավ գիշերներին դրսում խոտի վրա ցող է առաջանում: Նշված դեպքերում ջրային գոլորշին փոխակերպվում է ջրի, այսինքն՝ տեղի է ունենում խտացում:

Գոլորշացմամբ և խտացմամբ են պայմանավորված տեղումները (տե՛ս շարժանկար): Երկրի մակերևույթին գտնվող ջուրը գոլորշանալով սկսում է վեր բարձրանալ: Վերևում, որտեղ ջերմաստիճանը ցածր է, գոլորշին խտանում է և անձրևի տեսքով թափվում ներքև:

Գոլորշանում են նաև պինդ մարմինները, օրինակ՝ սառույցը։ Դրա հետևանքով դրսում կախված սպիտակեղենը չորանում է նաև ձմռան սառնամանիքին։ Հնարավոր է նաև հակառակը՝ գոլորշին անցնում է պինդ վիճակի: Օրինակ՝ եղյամի առաջացումը Գոլորշացման յուրահատուկ տեսակ է եռումը:
Հետևելով եռման պրոցեսին` կարելի է նկատել, թե անոթի հատակին ինչպես են առաջանում և, աստիճանաբար մեծանալով, վեր բարձրանում պղպջակներ (տե՛ս շարժանկար): Դրանք պարունակում են ջրում լուծված օդ և առաջացած ջրային գոլորշի: Յուրաքանչյուր հեղուկ եռում է խիստ որոշակի ջերմաստիճանում:

Այն ջերմաստիճանը, որի դեպքում հեղուկը եռում է, կոչվում է եռման ջերմաստիճան: Այն կախված է մթնոլորտային ճնշումից:
Նորմալ մթնոլորտային ճնշման դեպքում ջուրը եռում է 100°C ջերմաստիճանում: Եռման ողջ ընթացքում հեղուկի ջերմաստիճանը չի բարձրանում, չնայած մենք իրեն անընդհատ ջերմություն ենք հաղորդում: Հաղորդված ջերմությունը ծախսվում է ամբողջ ծավալից հեղուկի գոլորշացման համար:

Պատասխանել հարցերին

• Ի՞նչ ջերմային երևույթներ գիտեք:
• Խտացում,պնդեցում,գոլորշացում,հալում,եռում ջերմային ընդարձակում։
• Ո՞ր երևույթներն են կոչվում հալում և պնդացում:
• Որոշ նյութեր, օրինակ՝ մոմը, ապակին, ձյութը, շոկոլադը չունեն հալման որոշակի ջերմաստիճան:
  Այն նյութերը,որոնց անցումը մի վիճակից մյուս վիճակին տեղի է ունենում ոչ թե որոշակի ջերմաստիճանում, այլ՝ աստիճանաբար, անվանում են ամորֆ նյութեր:
• Ո՞ր մեծությունն է կոչվում եռման ջերմաստիճան :

• Ո՞ր եչրույթներն են կոչվում գոլորշացում և խտացում:

• Փիլիպոս Երկրորդը ինչպե՞ս հզորացրեց Մակեդոնիան և գրավեց Հունաստանը։
  Միավորեց բոլոր Մակեդոնական ցեղերը և ստեղծեց Մակեդոնական ֆալանգը, որն անխոցելի էր և Քերոնեայի ճակատամարտում պարտության մատնեց հույներին Ք.Ա 338թ.
• Ի՞նչ գիտեք Ալեքսանդր Մակեդոնացու մասին։
  Ալեքսանդր Մակեդոնացին գահ է բարձրացել Ք.Ա 336թ. 20 տարեկանում և մահացել է Ք.Ա 323թ. 33տարեկանում:
• Ալեքսանդր Մակեդոնացին ինչպե՞ս հաղթեց Աքեմենյան Պարսկաստանին։
  Ք.Ա 331թ. Գավգամելայի ճակատամարտում Ալեքսանդր Մակեդոնացին պարտության մատնեց Դարեհ 3-ին, որը փախուստի դիմեց և սպանվեց:
• Ի՞նչ եք հասկանում հելլենիզմ ասելով։
  Դա հունական մշակույթն է, որը տարածվում էր այն երկրներում, որոնք գրավել էր Ալեքսանդր Մակեդոնացին:
• Ալեքսանդրից հետո նրա տերությունը քանի պետության բաժանվեց։
  Հելենիստական Եգիպտոսի, Մակեդոնիայի, Սելևկյան պետության, Պերգամոնի և այլն:
• Մագնեսիայի ճակատամարտը ի՞նչ նշանակություն ունեցավ Սելևկյան պետության համար։
  Ճակատամարտից հետո շատ երկրներ անկախացան և սկսեցին գահակալական կռիվներ;
• Ինչպե՞ս Տիգրան Մեծը բազմեց Սելևկյան գահին։
  Երբ Սելևկյան տերությունը պարթություն կրեց Հռոմից: Շատ երկրներ անկախացան և դրանից հետո գահակալական կռիվների պատճառով Տիգրան Մեծին հրավիրեցին բազմել Սելևկյաների գահին:
• Որո՞նք էին հելլենիստական մշակույթի ձեռքբերումները։
  Ալեքսանդրիայի գրադարանը, Ալեքսանդրիայի Փարոսը և Մուսեյոնը, Պերգամոնի գրադարանը: